Project Syndicate-Büyük Soru köşesinde, yorumcular bu hafta Çin iktisadı hakkında sorulara verdikleri kısa cevaplarla yer alıyor.
Sıfır COVID siyasetlerinin olumsuz şokundan sonra Çin iktisadının sıhhate dönüp dönmeyeceği yalnızca ülkenin tüketicileri ve firmaları için değil, global iktisat için de kıymetli. Şiddetli ve uzun vadeli bir gerileme, Lider Xi Jinping’in bu yılın sonlarında misyonda üçüncü bir devir sağlama umutlarına da ziyan verebilir ve Çin Komünist Partisi’nin meşruiyetini zayıflatabilir.
GEORGE MAGNUS (Oxford Üniversitesi Çin Araştırmaları Merkezi)
Çin’in yüksek büyüme gösteren ekonomik mucizesi, Çin Devlet Lideri Xi Jinping’in sıfır COVID siyasetiyle ilgili kilitlenmelerin ve kısıtlamaların bu yılki GSYİHbüyümesini yavaşlatan sonuçlarından çok evvel yükselen yapısal rüzgarlar karşısında uzun yıllardır ivme kaybediyor.
Bu durum, yüksek borç yükü ve borç servisi maliyetleri, sermayenin yaygın yanlış tahsisi, azalan işgücü, düşük eğitim kazanımı ve toplam faktör verimliliğinde düşüş de dahil olmak üzere çok çeşitli büyüme geciktirici faktörlerden oluşmakta. Devleşen emlak piyasası on yıllık bir daralma ile karşı karşıya ve bilhassa gençler ortasında işsizlik giderek artan bir tasa kaynağı.
Dahası, Xi’nin “ortak refah” kampanyasına yansıyan Çin’in idare rejimi, artık, dinamik özel şirketlerin davranışları ve performansları üzerinde daha fazla düzenleyici denetim arayışında ve “sermayenin sistemsiz genişlemesini” durdurmayı amaçlıyor.
Çin ayrıyeten mevcut dünya sistemine meydan okuması ve Rusya’ya verdiği dayanak nedeniyle sert bir dış ortamla karşı karşıya. Bu, hükümetler ve global firmalar tarafından angajmanlarının ve karşılıklı bağımlılıklarının tekrar değerlendirilmesinde kendini göstermekte. Batı ile kontaklar Çin’in yaklaşık kırk yıl boyunca gelişmesine yardımcı oldu, lakin Çin hükümeti de dahil olmak üzere ulusal güvenlik tasaları ve jeopolitik risk algılarının bir sonucu olarak büyük baskı altında.
Sıfır COVID siyasetleri sonunda ekonomik olarak daha az külfetli hale gelecek, lakin bilhassa yabancı firmalar ortasında itimadı ve gelecekteki yatırımları azaltacak. Çin için kalıcı sorun, siyasi önderlerinin arızalı bir iktisadın nedenleriyle uğraşmadıkları ve bunun eninde sonunda problemleri daha da kötüleştirebileceği. Talep kısıtlı bir iktisat için arz taraflı tahlillerle ısrar ediyorlar ve siyasi olarak, Xi hükümeti devlet ve yatırım merkezli kalkınma modelini elden geçiremiyor.
Bir sonraki ekonomik mucize, Çin’in çok olumsuz yan tesirler yaratmadan %3 yahut daha fazla büyüme sağlayabilmesi durumunda gerçekleşecek.
ESWAR PRASAD (Cornell Üniversitesi – İktisat Profesörü)
Çin’in son yirmi yıldaki ekonomik performansının dikkat alımlı bir istikameti, hükümet tarafından benimsenen son derece verimsiz ve riskli büyüme modelinin bir sonucu olarak ortaya çıkan önemli ekonomik ve finansal gerilimleri yönetme kabiliyeti. Hükümet, ekonomiyi bankacılık krizi, büyük para ünitesi devalüasyonu ve konut piyasasının erimesi üzere görünüşte kaçınılmaz durumların etrafında çeşitli noktalarda hareket yaptı. Finansal piyasalarda ve gerçek iktisatta yaşanan sayısız aksaklığa karşın, makul kıyamet senaryoları şimdi gerçekleşmedi.
Lakin krizden her son dakika sıyrılışın karşılığında bir bedel ödedi. İç borçtaki büyük artış, 2014-2016 yılları ortasında döviz rezervlerinde 1 trilyon dolarlık kayıp ve pay senetlerinin, mülklerin ve başka varlıkların son derece değişken fiyatları, iktisadın karşı karşıya olduğu zorlukların simgesi. Ayrıyeten, makroekonomik siyaset araçlarının azalan aktifliğini ve hükümetin olumsuz iç ve dış şartlara tesirli bir formda karşılık verme kapasitesinin sonlu olduğunu vurgulamakta.
Hükümet artık, kimilerini kendi yarattığı çeşitli siyaset ikilemleriyle karşı karşıya. Yetkililer, büyümeyi sürdürürken borçlanmaya nasıl devam edeceklerini bulmalı; iktisat ağır endüstriye bağımlı olmaya devam ederken güç ağır üretimin nasıl azaltılacağı; ve piyasa temelli mali disiplinin devlet denetiminin güçlendirilmesiyle nasıl uzlaştırılacağı kıymetli mevzular. Siyaset yapıcılar, daha fazla servet üretmek için özel bölüme güvenirken servet eşitsizliğinin nasıl azaltılacağını ve özel işletmeleri küçültürken inovasyonun nasıl teşvik edileceğini de düşünmeli.
Bu tabiatı gereği çelişkili dürtüleri piyasa yönelimli sosyalizm kisvesi altında çözme teşebbüsleri kaçınılmaz olarak daha fazla tökezlemeye ve kazalara yol açacak. Hükümetin siyaset yaklaşımı, gerçek gayeler tarafından yönlendirilirken, kısa vadede daha fazla belirsizlik ve oynaklık yaratabilir ve bu da uzun vadeli üretkenliği ve büyümeyi desteklemek için çok muhtaçlık duyulan ıslahatlara yönelik kamu dayanağını azaltabilir.
Son olarak, negatif demografi, yüksek borç düzeyleri ve verimsiz bir finansal sistem, hükümet ekonomiyi bulanık sulardan geçirmeyi başarsa bile, Çin’in büyümesini giderek daha fazla kısıtlayacak.
NANCY QIAN (Northwestern Üniversitesi- Kellogg School of Management Çin Araştırmaları, İktisat Profesörü)
Çin’in 1990’larda ve 2000’lerin başındaki inanılmaz ekonomik büyümesi mucize değildi, tersine şuurlu olarak ekonomik merkeziyetçilikten uzaklaşmanın bir sonucuydu. Mucizeler eksiksiz, kazanılmamış ve geliştirilemez karaktere sahiptir. Öte yandan, Çin iktisat siyaseti kusurlu, önderlerin gayretini gerektirmekte ve tabi geliştirilebilir.
Çin’in sıfır COVID tuzağından kaçmaya çalışırken yaşadığı mevcut ekonomik zorluklar, zati var olan problemleri büyütüyor: artan eşitsizlik, fiyatlar, işsizlik ve yolsuzluk. Tahminen bu problemlerin yükselişi süreksiz olabilir fakat bu sıkıntıların orada oluşunu değiştirmez.
O denli ya da bu türlü, Çin iktisadını yine açacak ve olağana dönecek. Daha sonra çok farklı sonuçlarla iki yol ortasında seçim yapabilir. Bir senaryoda, Çin iktisadı her zamankinden daha güçlü bir biçimde geri döner. Çinli önderler, COVID-19 ve Rusya-Ukrayna savaşından kaynaklanan zorlukları, Çin’in ıslahatlarını derinleştirme ve genişletme gereksinimini öne çıkarmak ve insanların ekonomik refahını vurgulayarak erken ıslahat periyodunun azamisini canlandırmak olarak kullanabilir.
Başka yol Çin’i ekonomik sakinliğe götürür. Bu senaryoda, Çinli önderler son zorlukları ekonomiyi engellemek ve insanların refahı üzerinde siyasi ideolojiye öncelik vermek için ıslahat öncesi söyleme geri dönmek için bir neden olarak yorumlayabilir.
Çin iktisadının büyüklüğü, çeşitliliği ve esnekliği uzun vadede iyimserliğe neden oluyor. Lakin önümüzdeki birkaç yılın nasıl geçeceği belgisiz ve muhtemelen birçok iniş ve çıkış olacak.
ANGELA HUYUE ZHANG (Hong Kong Üniversites Hukuk Profesörü)
Çin önderleri iktisadın durumu hakkında yanlışsız bilgi almaya devam ettikleri sürece, ekonomiyi beladan kurtarmak için ellerinden geleni yapacaklarına inanıyorum. Sonuçta, ekonomik büyüme, Çin Komünist Partisi’nin meşruiyeti için hayati değer taşımakta.
Fakat, ekonomik büyümenin, toplumsal istikrar ve milliyetçiliğin yanı sıra, Parti’nin meşruiyetinin sadece bir kaynağı olduğunu akılda tutmak kıymetli. Bu, hükümetin bu yıl için %5,5’lik ekonomik büyüme gayesine ulaşmaya çalışmakla toplumsal istikrar ve ulusal gurur için kıymetli olan sıfır COVID stratejisini sürdürmek ortasında neden hassas bir istikrar kurduğunu açıklıyor.
Çin liderliği evvelki krizlere çok çevik bir halde karşılık verdi ve bu sefer de tıpkı şeyi yapacağını düşünüyorum. Çin’in ekonomik mucizesinin devam edip etmeyeceği çok değerli bir şeye bağlı olacak: öğrenmek. Çin’in üst seviye liderliği ve halkı, ülkenin son zamanlardaki zorluklarını yansıtacak ve bir dahaki sefere neyin daha düzgün yapılabileceğini belirleyecek mi? Ben buna inanıyorum. Beşerler sıkıntı bir durumda daha fazla şey öğrenme eğiliminde olur.
2021’in başlarında Çin, büyük ekonomiler ortasında kıskanılacak bir pozisyondaydı – COVID-19’u muvaffakiyetle denetim altına aldı ve dramatik bir toparlanma yaşayan tek büyük iktisat oldu. Fakat kayıtsızlık birçok vakit öğrenmeyi engelliyor, bu yüzden ülke şu anda net bir pandemik çıkış stratejisinin bulunmaması nedeniyle yüksek bir bedel ödüyor.
Project Syndicate