TÜİK, 3 Ağustos günü Temmuz ayı enflasyonunu açıkladı. Yıllık tüketici enflasyonu yüzde 80’e, üretici enflasyonu ise yüzde 145’e yükselmiş. Aşağıda okuyacaklarınız açısından yüzde 145’in altını çizin lütfen.
İleride, Türkiye iktisadının 2022 yılında içine düştüğü durumun nedenlerini araştırmak isteyenlerin çok derin araştırmalar yapmalarına gerek kalmayacak o kadar farklı olaylara şahit oluyoruz ki, şaşırmamak mümkün değil. Alın mesela İstanbul Sanayi Odasının (İSO) toplantısını.
Bir endüstrici, bankaların kredi faizlerini yüzde 40 üzere ‘yüksek’ bir seviyeye çıkardığından şikâyet ediyor. Bu ‘yüksek’ faize rağmen, kredi bulmakta yaşanan zorlukları lisana getiriyor. Ülkenin fiyat istikrarını sağlamaktan sorumlu kurumunun lideri, yani Merkez Bankası (TCMB) Lideri ise o ‘yüksek’ faizden kredi almaması tavsiyesini veriyor.
Kredi faizi yüksek mi?
Hangi ülkede? Resmî istatistik kurumunun (TÜİK) üretici enflasyonunu yüzde 145 olarak açıkladığı bir ülkede. Yani, endüstricinin sattığı malın fiyatı üç aşağı beş üst bir yıl öncesine nazaran yüzde 145 artarken, yakın gelecekte de üretici enflasyonun bu seviyenin altına düşmeyeceği beklenirken, kredinin faizinin yüzde 40 olması her iki tarafça –sanayici ve fiyat istikrarından sorumlu kurumun lideri tarafından- yüksek bulunuyor.
Dikkat: Kredinin maliyeti, enflasyonun 105 puan altında. Farklı bir tabirle, enflasyondan arındırılmış (reel) faiz eksi yüzde 43. Dünyanın her yerinde enflasyonun bu kadar altında bir faizle borçlanıp, üç aşağı beş üst enflasyon kadar fiyatı artan bir malı üretmek hayli karlı olmalı. Meğer hem malı üreten şikâyet ediyor hem de karşı taraf ona hak veriyor. Ne oluyor?
Yüksek ki düşürülmek isteniliyor
Sanayicinin hakkını yemeyeyim. Muhtemelen, asıl şikâyeti bankaların yüzde 40 faiz ile kredi açmakta nazlanmaları. Yoksa elbette o da biliyor enflasyonun bu denli altında bir kredi maliyetinden şikâyet edilmeyeceğini.
İşin trajikomik kısmı, fiyat istikrarından sorumlu kurumun liderinin asıl şikâyeti atlayıp, yüzde 145 enflasyon yaşanan bir ülkede yüzde 40 faizi yüksek bulduğunu gösteren cevabı. Üstelik bu cevabın sahibi bir sonraki iş insanları toplantısında kredi faizlerinin biraz daha nasıl düşürülebileceği yolunda çalışmalar yapıldığını açıklamış.
Bankalar lira cinsinden çok düşük maliyetle –yüzde 40’ın çok çok altında faizle- fon toplayabiliyorlar. Hem TCMB’den hem de mevduat sahibinden. Yüzde 40 hatta yüzde 50 ile kredi vermekte nitekim nazlanıyorlarsa, ortada kıymetli bir sorun var demek.
Neden kredi muslukları kısılıyor?
Çok muhtemelen iki nedenle bankalardan kredi bulmakta zorlanıyor endüstriciler. Nedenlerin ikisi de uygulanan iktisat siyaseti ile ilgili.
Birincisi, “krediyi alan dövize gidiyor ya da krediyi emeline uygun kullanmıyor” görüşüyle bankalar üzerine yapılan baskı. Baskıdan kasıt bir yandan makro ihtiyati denilen kararlar (mesela kimi tip krediler için bankaların daha fazla karşılık ayırmalarına ve daha fazla teminat istemelerine yol açan düzenlemeler) öbür yandan da ‘polisiye’ yaklaşımlar.
İkinci neden, daha da önemli ve yakında çok daha önemli olacak. Mevcut yurtiçi ekonomik şartların riskli olması, bu ikinci neden. Bir yandan döviz kuru ve ülke riski yükseliyor öteki yandan iktisattaki faaliyet hacminin yavaşladığı/daraldığı tarafında sinyaller geliyor. Dünya iktisadının nereye gittiği de ortada.
Sorumlusu kim?
Açık ki, yüksek kredi faizinden ve bu faizden kredi bulunamamasından şikâyet, aslında uygulanan iktisat siyasetinden şikâyet manasına geliyor. Bu duruma gelinmesindeki kilometre taşları hatırlandığında, yüzde 40 faizden kredi alınmaması öğüdü bir ‘hoş’ duruyor açıkçası. Neden ekonomimizin içinde bulunduğu durumda olduğunu da yeterli anlatıyor.
Yazının başında enflasyona ait iki sayı verip geçtim. Bu kadar az sayılı bir enflasyon yazısı olmaz. Hakan Kara’nın toplumsal medyada dikkat çektiği bir olgu hayli değişik; ona değinerek bitireyim.
Yazının tamamı burada.