Yerel Zincirler Buluşuyor Konferansı ve Fuarı (YZB), alanının uzman isimlerini “Gıda Enflasyonunun Hatalısı Kim?” oturumunda buluşturdu. Moderatörlüğünü Dünya Gazetesi (NBE) İdare Şurası Lideri Hakan Güldağ’ın üstlendiği oturuma tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım, Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Lideri Sencer Solakoğlu, Onur Market İdare Şurası Lideri Cemal İtina ve Dünya Gazetesi Yayın Konseyi Lideri Onur Oğuz konuşmacı olarak katıldı.
Bu yıl “Yeniden Yerele” temasıyla 13’üncü defa kapılarını aralayan YZB’de perakende kesimini var eden tüketicilerin üzerindeki enflasyon baskısı masaya yatırıldı. Tarım ve hayvancılık dalındaki en önemli meseleler, döviz kurları ve girdi fiyatlarının artışıyla birlikte tüketicilere makul fiyatlı besinlerin sunulup sunulamayacağı, düşük verimliliğin ve eksik rekabetin tesiri, tüketicinin alım gücü ve sağlıklı rekabet için sağlıklı piyasa koşullarının nasıl oluşturulabileceği tüm taraflarıyla ele alındı.
“GIDA ENFLASYONUNDA ZİMBABVE’DEN SONRA İKİNCİ SIRADAYIZ”
Moderatörlüğünü Dünya Gazetesi (NBE) İdare Şurası Başkanı Hakan Güldağ’ın üstlendiği “Gıda Enflasyonunun Hatalısı Kim?” oturumuna besin perakendesindeki enflasyonun yalnızca Türkiye değil tüm dünyanın gündeminde olduğuna dikkat çeken Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, “Dünya iktisadı tarihi bir periyottan geçiyor. Şu anki tabloda dünya iktisadının yıl sonunda yüzde 3,2 büyüme göstereceği öngörülüyor. Geçen yıl 6’nın üzerindeydi. Ekim ayında yayımlanacak raporda yüzde 3’ün altına inmesi öngörülüyor. Avrupa bölgesi büyüme sayısı geçen yıl yüzde 5’in üzerindeydi, Ekim ayında 2,5 civarında olması kestirim ediliyor. Gelecek yıl varsayımı bu sayı 1,2’ye düşecek. Bu önemli bir yavaşlamaya işaret ediyor. Bu datalar bizim için de çok değerli sonuçlara ışık tutacak. Birçok iş koluna sirayet eden güç konusunda Avrupa çok etkileniyor. Besin ve Tarım Örgütü (FAO) sayılarını incelediğimizde öteki ülkelerle ortamızda büyük bir enflasyon farkı var. Keza G20 ülkelerine baktığımızda, Rusya’da 15, Almanya’da yüzde 14, Brezilya’da yüzde 13,4, İspanya’da yüzde 13, bizde ise yüzde 90. Zimbabwe’den sonra ikinci sıradayız” dedi.
Gıda enflasyonundaki esas nedeninin kur artışı olduğuna değinen Aslanoğlu, “TL’nin kıymet kaybı en çok ortaya çıkan neden olarak görünüyor. Bizim yüksek ithal girdi kullanmamızın tesiri yüksek. Bu artışlarda mazot, gübre, zirai ilaç üzere başlıkların hepsi tesirli oluyor. Öte yandan yapısal nedenler de ön plana çıkıyor. Ülkemizde toprakların küçük olması, teknolojinin ağır kullanılmaması, eğitim seviyesinin görece düşük olması, çok sayıda aracı olması ve vakit zaman eksik rekabet gözlenmesiyle birlikte artan besin talebi bu artışı tetikliyor. Bu tesirlere artan nüfus, alınan göç, turizm, arz talep dengesizliği de neden oluyor” açıklamasını yaptı.
“FİNANSAL İSTİKRARI SAĞLAYACAK SİYASETLER ÖNCELİKLİ OLMALI”
Gıda enflasyonundaki artışın önüne geçilebilmesiyle ilgili olarak Erhan Aslanoğlu çözüm tekliflerini şöyle sıraladı; “Kur karşımızda bir numaralı faktör görünüyorsa, finansal istikrarı sağlayacak siyasetler öncelikli olmalı. Çok sıkı bir para siyasetine ve dezenflasyon programına muhtaçlık var. Bahsin yapısal, beklenti, verimlilik boyutları mevcut. Bu yalnızca besin değil tüm bölümler için geçerli. Orta ve uzun vadeli ziraî bir plana, ithal girdiler için değerli sübvansiyonlara, yapısal ıslahatlara gereksinim var. Üreticilerimizin örgütlenmesinin geliştirilmesi gerekiyor. Dağıtım sisteminde rekabetin artırılması, lisanslı depolama ve ziraî eser piyasalarının geliştirilmesi önceliklerimiz ortasında yer almalı. İklim krizi ile uğraş planlarımızı hazırlamalıyız. Ülkemiz kuraklıkta en çok etkilenen ülkeler ortasında yer alıyor. Türk tarımı ihracatta ön planda yer alabilir. Bunun için sattığımız eserlerin yeşil mutabakata uyumlu olması gerekiyor.”
“HEP BİR HATALI ARANIYOR”
Türkiye’de besin fiyatlarının her ayın 3 ve 4’ünde enflasyon bilgileri açıklanınca gündeme geldiğini belirten tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım, “Mutlak olarak her ay bu mevzuyu ekseriyetle etiket üzerinden, market fiyatları üzerinden tartışıyoruz. Meğer çok uzun bir süreç var. Tarladan sofraya diyoruz fakat bir türlü tarlaya gidemiyoruz. Daima bir hatalı aranıyor. Bu hatalı bazen market zinciri, bazen depolama yapan birisi, bazen üretici oluyor. Avrupa ve ABD’de de besin fiyatları yükseliyor. Kimse hatalı kim diye aramıyor. Nedenler muhakkak; ekonomik, iklim, birçok neden var. Sorun var lakin tahlil teklifleri de gösteriliyor. Üreticiyi nasıl destekleriz diye bir uğraş var” dedi.
Konuşmasında besin fiyatlarının ülkemizde yüksek olmasının esas nedenini kur olarak işaret eden Yıldırım, “Temel eza ziraî üretim. Besin dediğimiz olay tarlada başlıyor. Biz hatalıyı bulmaya çalışıyor, sorunu çözmüş üzere davranıyoruz. Bugüne kadar besin enflasyonunu önlemek için ne yaptık? Örneğin besin fiyatları artınca biz birinci adım vergileri indirip ithalat yaptık. İthalat yapılması ile bir sonraki devirde üretimden vazgeçiliyor. Üretim azalınca, fiyatlar artıyor. Hal yasası değişirse fiyatlar düşer denildi. 2010 yılında yasa çıktı lakin fiyatlar düşmedi. Zincir marketlerden un sanayiine kadar uzanan bir araştırma süreci yaşandı. Lakin işin orada da olmadığı anlaşıldı. Dijital tarım denildi, eserler buraya konuldu, KDV’de indirim oldu. Üretimdeki plansızlıkların önüne geçmeliyiz. Tarladan sofraya tüm süreci düzgün yönetmeliyiz. Attığımız her bir adımın bir sonraki uygulaması ne olacak diye düşünmeliyiz.” açıklamasını yaptı.
“DÜNYANIN GÜNDEMİ BESİN MİLLİYETÇİLİĞİ”
Türkiye’nin çift haneli enflasyona geçtiği devirden günümüze her yıl kıymetli bir gündemi olduğunu belirten Onur Market İdare Heyeti Başkanı Cemal Özen şöyle konuştu; “Çift haneli enflasyona geçtiğimiz devrin sonraki yılı döviz krizi ile baş başa geldik. 2020 yılında pandemi, 2021’de tedarik zincirinin bozulması, 2022’de de Rusya-Ukrayna savaşı gerçekleşti. Bugün yalnızca ülkemizde değil, tüm dünyada ana gündem artık besin oldu. Şu an besin milliyetçiliği konuşuluyor. Kapılar kapandı, herkes kendine yetebilmeyi düşünüyor, kendi tarım, üretim modeline geçiyor. Gelecek tarımda ve tarım artık savunma sanayiinden çok daha değerli bir pozisyonda. Kesimdeki dertlere baktığımızda verimlilikle ilgili meseleler var. İkinci sırada karlılık ve kar konusu yer alıyor. Ülkemizde bir yıl çok para eden bir eser ikinci sene ziyan ediyor. Üreticilerimiz evvelki yıllarda düşük fiyatlarla eseri üretirken risk alabiliyordu, üretimden vazgeçmiyordu. Şu an fiyatlar yüksek olduğu için risk alamıyor. Üretim basamağından itibaren taban fiyat, takviyeler açıklanmalı. Periyot sonunda üretici cebine girecek parayı, karşılaşacağı riski görebilmeli. Tarımda sürdürülebilirlik ve teknoloji kullanımı problemi var. TÜİK datalarına nazaran ülkemizde tarımın yaş ortalaması 55. Ülke olarak genç bir nüfusa sahibiz, teknolojiyi faal bir biçimde kullanıyoruz. Gençlerin tarımda olmayışı, karlılıkların düşük oluşu, teknoloji maliyetlerinin yüksekliği verimliliği düşürüyor. Verimlilik fikir zincirin her halkasındaki şahıslar mutsuz oluyor. Gençlerimizi tarıma kazandırabilmemiz için yalnızca işi tarım olan, işi tohum olan, işi tohumun genetiği, tarım teknolojisi olan üniversiteler kurmalıyız. Tarım liselerini hayata geçirmeliyiz. Sahip olduğumuz topraklarla, gücümüzle bir numara olma fırsatımız var” dedi.
“TARIM VE HAYVANCILIK BİLİM İŞİ”
Gıda enflasyon probleminin masa başında çözülmeyecek bir sorun olduğuna işaret eden Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Başkanı Sencer Solakoğlu, tarımın en büyük sarfiyatının tüm dünyada kira olduğunu belirtti. Pandemi devrinde artan kira artışlarının tarıma yansıdığını belirten Solakoğlu, “Tarım topraklarının artan fiyatları soframızdaki enginara, patlıcana yansıdı. Burada daha evvelce düşünülüp tasarlanması gereken; 2003 yılında ziraî sit alanı ilan edilip önüne geçilmesi gereken bir durum var. Bugün süt fiyatları artmamalı diyoruz. Niçin artmamalı? Zira süt birçok eserin ham unsuru, süt artırılırsa besin enflasyonu artar. Besin enflasyonunu yaratan şey süt değil. TL’nin kıymet kaybı. Üreten çiftçiye sen fiyatı artıramazsın dersen, maalesef adamın yapacağı tek şey ineğini kesip üretimi azaltmak” dedi.
Fiyat artışlarına yönelik soruların artık çok manalı olmadığının altını çizen Solakoğlu, “Hala birebir yanılgılar yapılmaya devam ediyor. Zira alandaki beşerlerle değil, masa başında tahlil üretilmeye çalışılıyor. Bu kira olayının kıymetinin ne kadar kıymetli olduğunu kaç kişi duymuştur bilmiyorum fakat kira, tarım iktisadının ABC’si. Gerçekten karar vermek zorundayız. Ya kapitalist bir sistemde üretim yapacağız ya da sosyalist sistemin içerisinde yapacağız. İkisini de karıştırdığınız vakit öngörülemez olduğunu düşünüyorum” açıklamasını yaptı.
Konuşmasında tanzim satış ve ucuz et satışına yönelik örneklere de değinen Solakoğlu sözlerini şöyle sürdürdü; “2018 yılında tanzim satış yahut bugün ESK’nin ucuz et satmaya çalışmasını ele alalım. ESK’nin yanındaki kasap onunla rekabet edemez ki. Rekabet edemeyince dükkanını kapatacak. Tanzim satış noktaları konusunda ikazda bulunduk, sisteme karşıt bir şey olduğunu söyledik. Patates, soğan satışa konuldu, sonraki sene bütün o patates soğanlar gübre olarak toprağa sürüldü. O denli bir fazla üretim oldu ki, çiftçinin elinde bilgi olmadığı için ne ekeceğine karar veremedi. Geçen sene şundan çok para yapmıştım, tekrar onu ekeyim diyor. Planlama yapılması lazım lakin şu anda değil. İleriye yönelik 5-10 yıllık planlar ehil beşerler elinde yapılmazsa, bilgisi olmadan fikri olan beşerlerle yapılırsa o vakit Türkiye’nin geleceği daha makûs karanlık hal alır. Bu iş akademinin işi. Bu iş bilimin işi. Siyaset ve tarım ne vakit bir ortaya gelse mantık kapıdan dışarı çıkıyor. Tarımda eser planlamasında katiyen siyasetin işi olmaması lazım.”
“1951 YILINDA YAYINLANAN RAPORDA BUGÜN KONUŞTUĞUMUZ PROBLEMLER VAR”