Güneş tutulmasının akabinde bu sefer sırada ay tutulması var… Üç yıllık son tam ay tutulması 8 Kasım 2022’de gerçekleşiyor. Bir sonraki tam ay tutulması 14 Mart 2025’te olacak. Lakin bu müddet zarfında kısmi ve yarı gölgeli ay tutulmaları görmeye devam edeceğiz. 8 Kasım’da ay dolunay evresinde ve tam ay tutulması yaşanacak.
AY TUTULMASI NEDİR?
Güneş ve Ay tutulmaları kıymetli gök olayları ortasında. Bu çarpıcı gök olayları birebir vakitte tüm dünyanın ilgisini birebir günlerde gökyüzüne çeviriyor. Bu defa bir tam ay tutulmasına tanıklık edeceğiz. En özetle Dünya Ay’ın gölgesine girdiğinde Güneş tutulması, Ay Dünya’nın gölgesine girdiğinde ise Ay tutulması gerçekleşir. TÜBİTAK’ın aktardığı üzere bir yıl içinde en az iki tutulma (her ikisi de Güneş tutulması), en fazla ise yedi tutulma gerçekleşebilir (dört Güneş, üç Ay yahut beş Güneş, iki Ay tutulması). 3 tıp ay tutulması vardır: Tam ay tutulması, modüllü ay tutulması ve yarı gölge tutulması. 8 Kasım’da ise tam ay tutulması var.
TAM AY TUTULMASI NEDİR? NEDEN KANLI AY DENİYOR?
Ay, Dünya’nın gölgesinden geçecek formda Güneş, Dünya ve Ay tıpkı hizaya geldiğinde bir ay tutulması meydana gelir. Tam bir ay tutulmasında, Ay’ın tamamı, Dünya’nın ‘umbra’ ismi verilen gölgesinin en karanlık kısmı içine düşer.
Peki, neden Kanlı Ay tutulması ismi veriliyor?
Ay tam gölgedeyken kırmızımsı bir renk alır. Bu fenomen nedeniyle Ay tutulmalarına bazen “Kanlı Ay” denir. NASA da bu durumu ve tam ay tutulmasını şöyle özetliyor: “Ay, Dünya’nın gölgesinin yahut umbranın iç kısmına gerçek hareket eder. Dünya atmosferinden geçen güneş ışığının bir kısmı Ay’ın yüzeyine ulaşarak onu loş bir halde aydınlatır. Daha kısa dalga uzunluklarına sahip renkler -maviler ve menekşeler – kırmızı ve turuncu üzere daha uzun dalga uzunluklarına sahip renklerden daha kolay dağılır. Bu daha uzun dalga uzunlukları Dünya atmosferinden geçtiğinden ve daha kısa dalga uzunlukları dağıldığından, Ay tutulması sırasında Ay turuncumsu yahut kırmızımsı görünür”
Yani ay NASA‘nın üstte paylaştığı üzere dünyanın gölgesinde kalsa da bir ölçü güneş ışığı aya ulaşıyor. Dünyanın atmosferinden geçerken, mavi üzere renklerin büyük kısmı atmosfer tarafından filtreleniyor ve Ay kırmızı görünüyor.
Bu ortada bu renkle ilgili kıymetli bir ayrıntı var: Tutulma sırasında Dünya atmosferinde ne kadar çok toz yahut bulut varsa, Ay o kadar kırmızı görünür.
Meteoroloji de bu kırmızı rengin nedenini şöyle paylaşıyor: Güneş ile Dünya’nın ortasına Ay girerse Güneş Tutulması; Güneş ile Ay ortasına Dünya girerse Ay Tutulması meydana gelir. Güneş ışınları atmosferden geçerken kısa dalga uzunlukları mavi renkte ışık dağılımı gösterir ki bazen Mavi Yeni Ay yahut Mavi Dolunay meydana gelir. Uzun dalga uzunluğundaki kırmızı ışık atmosferde dağılmadan ilerler. Bu yüzden de aslında gün içinde gökyüzünü masmavi görürken gün doğarken ve batarken kızıla çalan bir renge bürünür. Tutulma esnasında da Ay’ı bu kızıl dalga uzunlukları aydınlattığından ötürü kızıla çalan- kırmızı- kan renginde bir renkte görürüz. Bu yüzden de “Kanlı Ay Tutulması” denir.
-
Ay olmasaydı ne olurdu?
NEDEN KUNDUZ AYI İSMİ DA VERİLİYOR?
Kasım dolunayı, kunduzların bu ayda kış hazırlığı yapmasından ötürü Kızılderili almanağında “Kunduz ayı” olarak biliniyor. NASA’ya nazaran Ay tutulmasını gözlemlemek için rastgele bir özel ekipmana gereksiniminiz yoktur, lakin dürbün yahut teleskop görünümü ve kırmızı rengi güzelleştirecektir. Parlak ışıklardan uzak karanlık bir ortam, en âlâ izleme şartlarını sağlar.
AY TUTULMASI SAAT KAÇTA?
Ay tutulması Türkiye saati ile 11.02’de Ay’ın Dünya’nın yarı gölgesine girmesiyle başlayacak. NASA’lı bilim adamlarına nazaran, ay Dünya’dan 242.740 mil (390.553km) uzakta olacak.
AY TUTULMASI TÜRKİYE’DEN İZLENEBİLECEK Mİ?
Tam ay tutulması Türkiye’den gözlenemeyecek. NASA’ya nazaran fenomenin en azından bir kısmı Doğu Asya, Avustralya, Pasifik, Kuzey Amerika ve Orta Amerika’da görülebilecek. Tam ay tutulmasının izlenebileceği adreslere buradan bakabilirsiniz: TimeandDate
AY TUTULMASI CANLI İZLE
Tam ay tutulmasının müddeti 85 dakika olacak. Bu adreslerden ay tutulmasını canlı olarak da izleyebilirsiniz:
Astrofizikçi Gianluca Masi tarafından yürütülen çevrimiçi Sanal Teleskop Projesi ay tutulmasının canlı akışını sunacak.
TimeandDate 8 Kasım’da tam ay tutulması için canlı yayın yapacak.
Arizona, Flagstaff’taki Lowell Gözlemevi de ay tutulmasının canlı akışını sunacak .
California, Los Angeles’taki ünlü Griffith Gözlemevi, ay tutulmasıyla ilgili kendi canlı yayınını sunacak.
AYIN FORMU NASILDIR?
NASA’nın belirttiği üzere Ay, kusurlu bir küre halindedir. Uzaktan bakıldığında neredeyse yuvarlak görünüyor. Yakından bakıldığında, Ay’ın yüzeyi dağlar, vadiler ve kraterlerden oluşan üç boyutlu bir görünüme sahip. Şayet aya yakından bakmak istiyorsanız bu 3B haritayı inceleyebilirsiniz.
