Bugün iktisatta, 3 farklı iktisat vizyonundan ya da tahayyülünden kelam edilebilir. Birincisi, AKP rejiminin seçime kadar durumu yönetim etmeye, bu ortada seçmenin gönlünü almaya yönelik kısa vadeli debelenmeleri. İkincisi, sistem muhalefetinin piyasa iktisadının konsolidasyonunu sağlamaya, makro istikrarları yine kurmaya dönük orta vadeli “Ortodoks” zihniyeti. Üçüncüsü de, sol-sosyalist bölümün kamucu, eşitlikçi, dayanışmacı uzun vadeli radikal yaklaşımı.
Kaba taslak 2021 Eylül’üne kadar iktisat idaresinde ikili bir anlayış gözlendi; bir yandan iktisadın kurumsal yapıları tahrip edilir, iktisat bürokrasisinde liyakat ölçütü büsbütün rafa kaldırılır, neredeyse tüm ihaleler bildik müteahhitlere verilir, yandaş sermaye kümeleri gözetilir, betona dayalı bir büyüme stratejisi izlenirken; öte yandan mali disipline sadık kalınıp büyük bütçe açıkları verilmedi, sıkışıldığında keskin faiz artışları ile sıkı para siyasetlerine dönüldü. Bir manada neoliberalizmin temel prensiplerine sadık kalındı. Lakin geçen eylülde faiz indirimlerinin başlamasıyla iş çığırından çıktı, enflasyonun önlenemez yükselişi tetiklendi.
EKONOMİ UÇURUMUN KENARINDA
Şimdi RTE’nin önünde seçimlere kadar 3 amaç bulunuyor:
Birincisi propagandif, faizleri tek haneye indirdik, “faiz sebeptir, enflasyon netice” tezinden geri adım atmadık, faiz lobisine taviz vermedik tipi telaffuzları, seçim kampanyasında kendi çekirdek seçmenime bol bol şırınga etmek. Zati Nebati’nin vaat ettiği üzere Merkez Bankası faizinin bir değeri kalmamış durumda. Bu türlü çok negatif bir gerçek faiz seviyesinden 100-150 puan daha indirim yapılması değerli bir fark yaratmıyor. Siyaset faizi nakdî transfer düzeneği fonksiyonunu yitirmiş durumda.
İkincisi reaktif, seçime kadar döviz kurunun patlamasını önlemek. İhracat dövizlerinin yüzde 40’ına el koyarak, KKM ile şirketleri ve bireyleri TL’de tutarak, bankaları döviz mevduatlarına karşılık uzun vadeli hazine kâğıdı almaya zorlayarak (bu bankaların ucuz likidite karşılığı Hazine’yi fonlamasını da sağlıyor), “dost ülkelerden” gelen dövizlerle yahut borçların tekrar takvimlendirilmesi yoluyla ve alışılmış ki rezervleri tüketerek uzatmaları oynuyorlar. Ülkede çıkacak sıcak para kalmaması da kurdaki ani sıçramaları bir ölçüde engelliyor. Cari açığın da giderek arttığı düşünülürse, dövizi zapt etmek güzelce zorlaşıyor, seçimden evvel yeni bir kur çalkantısı mümkünlüğünü artırıyor.
Üçüncüsü proaktif, seçime kadar geniş seçmen kitlesinin kalbini çalmaya yönelik adımlar atmak. EYT yasasını çıkarmak, taban fiyata hatırı sayılır artırım yapmak, 3600 gösterge düzenlemesini yaygınlaştırmak, KYK yurtlarında kalan öğrencilere beslenme yardımının 60 TL’ye çıkarılması üzere “cömertlikler” sergilemek, 2000 TL’ye kadar icra borçlarının tasfiyesi, tarımda elektrik bedelinin sıfır faizle kredilendirilmesi birinci akla gelen mevzu başlıkları. Seçim iktisadı olarak da nitelenen bu uygulamaların kimilerine dar gelirli yurttaşın ömründe güzelleşmeler sağladığı için karşı çıkmanın haliyle gereği yok. Lakin seçmenin de, yumurta kapıya gelene kadar taleplerini karşılamayan, kendilerini 4.5 yıl oyalayan iktidarın son dakika odunlarına prestij etmesinin de garantisi yok.
MİLLET İTTİFAKI ORTODOKSİ YOLUNDA
Kemal Kılıçdaroğlu Temmuz 2020’de kurultay öncesi “yeni devletçilik” bahisli bir makale kaleme almış, “Hazine garantili işletmeler kamulaştırılacak” sözünü kullanmıştı. Meral Akşener ise “Tiksindirici borçlar” kavramını ortaya atmış, AKP periyodundaki döviz borçlarının gözden geçirileceğini söylemişti. Bunlar umut verici açılımlar olarak kayda geçti.
Ne var ki, 6’lı Masa’nın kurulması ile birlikte Millet İttifakı’nın (Mİ) sözcüleri AKP’nin gündelik ekonomik uygulamalarını eleştirmek dışında şimdi programatik bir açılım sunabilmiş değiller. CHP’nin devrin Hazine Müsteşarı sözcüsü dahil, Mİ’nin iktisat kurmaylarının bir Derviş evresi nostaljisi içinde olmaları, Merkez Bankası bağımsızlığı, enflasyon hedeflemesi, yapısal ıslahatlar üzere neoliberal dogmalara sıcak yaklaşmaları dikkat çekiyor. Son periyotlarda ana akım medyada çokça görüşlerine başvurulan akademisyenler/uzmanlar daima piyasa iktisadı savunucuları oluyor. Aklın yolu birdir, iktisadın teknik prensipleri vardır, tüm dünyada denenmiş “makul” siyasetlerden sapılmaması gerekir üzere yavan telaffuzlarla aslında Ortodoks iktisat siyasetlerine işaret ediyorlar.
Ekonominin işvereni kim olacak tartışmasında öne çıkan Ali Babacan, Bilge Yılmaz isimleri de; mali disiplin, mali kural, memleketler arası alemde kredibilite sağlamak, işgücü piyasası esnekliği iletileriyle birbirlerinden pek farklılık göstermiyorlar. Olsa olsa Yılmaz’ın Babacan’ın iktisattan sorumlu bakan misyonunu üstlendiği 2009-2015 periyodunu eleştirmesi, ortalarında saklı bir rekabetin sürmesi vakit zaman gerginlik yaratıyor.
Bu zihniyet ekonomiyi yönetirse birinci basamakta makro istikrarları sağlamak konusunda adımlar atabilir. IMF ile bir muahede yahut örtülü takviye sonucu muhakkak bir yabancı sermaye girişi de sağlayabilirler. Böylelikle kur baskısı hafifleyebilir, enflasyonla uğraş kolaylaşır. Lakin hem AKP’nin birinci yılları üzere global şartların uygun olmaması hem de dış yükümlülüklerin yüksekliği üzere nedenlerle yüksek büyüme temposu yakalanamaz. CHP’nin “Aile Dayanak Sigortası” üzere olumlu lakin pansuman niteliğindeki toplumsal programlar dışında geniş halk kitlelerinin ömür standartlarını yükseltecek atılımlar asla gerçekleştirilemez.
NEOLİBERALİZMLE HESAPLAŞMA ŞART
Son yıllarda Türkiye’de bölüşüm münasebetleri işçi kesim aleyhine yeterlice bozuldu. İşsizlik ve yoksulluk yaygınlaştı, gelir ve servet dağılımı uçurumları daha da derinleşti. O nedenle ülkenin kamucu, eşitlikçi, dayanışmacı, demokratik planlamacı radikal sol bir programa ihtiyacı var. Bu türlü bir programatik açılımın Sosyalist Güç Birliği, Emek ve Özgürlük İttifakı yahut bağımsız toplumsal bilimcilerin katkılarıyla bir alternatif olarak toplumun önüne konması, başta CHP sistem muhalefetinin tabanını da etkileyecek, genel olarak halkın daha ileri ekonomik talepler yükseltmesinin de yolunu açacaktır. Toplumda karşılık bulması tahminen Mİ���nin yönelimini gözden geçirmesini de getirebilir.
Milli gelir içerisinde emeğin hissesinin giderek düşmesi, buna rağmen başta bankacılık sermaye kısmının karlarının enflasyonun da üzerinde artması, vakte yayılan bir servet vergisini zarurî kılıyor. Tıpkı vakitte emlak fiyatlarının fahiş oranlarda yükselmesi de misal bir vergi düzenlemesine meşruiyet kazandırıyor. Dövize endeksli, ölçü garantisi sağlayan Kamu-Özel İşbirliği projeleri başta gelmek üzere tüm kamu ihalelerinin, gayri legal nitelikteki kamunun tüm iç ve dış borçlarının gözden geçirilmesi mecburiliği var. Aksi takdirde AKP devrinin yolsuzlukları, usulsüzlükleri ile hesaplaşma argümanı havada kalır. Besin, güç ve endüstride ulusal bağımsızlığın cüretle savunulması gerekli. Tarım kredisi, gereksinim kredisi, kredi kartı borçlarının yine takvimlendirilmesi de borç batağına saplanmış sade yurttaşa biraz nefes aldırmak açısından kıymetli.
Prof Dr Esfender Korkmaz: İhmal edilen 3 büyük RİSK
Paulo Coelho: Bir gemi limanda inançtadır, ancak geminin emeli bu değildir
İPA Anketi: İstanbullular parasızlıktan bazen yiyecek alamıyor!
