Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Avrupa Güç Borsaları Birliği (EUROPEX) tarafından Antalya Belek Turizm Merkezi’nde düzenlenen “20. Yıl Buluşması”nda yaptığı konuşmada, iştirakçileri konuk etmekten ve EUROPEX toplantısına mesken sahipliği yapmaktan memnunluk duyduğunu söz etti.
Küresel salgın süreciyle ortaya çıkan güç darboğazın, özgür piyasa dinamiklerinin korunması ismine paydaşların ne kadar değerli olduğunu bir sefer daha gösterdiğine dikkati çeken Dönmez, “Son yıllarda güç piyasası arz zahmeti ve maliyet artışlarıyla büyük bir çaba içerisinde. Bunlara ilaveten yaşadığımız jeopolitik riskler, güç piyasalarının sürdürülebilirliğini tehdit ediyor. Kovid-19’un yaraları şimdi sarılmamışken yaşanan global kuraklık ve Rusya’nın Ukrayna savaşı içinde bulunduğumuz türbülansın şiddeti içinde bulunduğumuz koşulları daha da artırdı.” diye konuştu.
Daha evvelki güç krizlerinden daha ağır ve sonuçları uzun periyoda yayılacak kuvvetli bir süreci deneyim ettiklerini lisana getiren Dönmez, bugün uzmanların da üzerinde ittifak ettiği üzere global enflasyonist baskıların en değerli sebebinin artan güç fiyatları olduğunu vurguladı.
Bu durumun manipülatif fiyat hareketleriyle birleşince son periyotta güç fiyatlarında çok süratli bir yükselişe neden olduğunu aktaran Dönmez, şunları kaydetti:
“Elektrik ve doğalgaz piyasalarında neredeyse 5 kata varan astronomik sayılar ortaya çıktı. Bu durum bize açıkça şunu gösteriyor. Güç politikalarımızı hem konjonktürel gelişmelere hem de gelecekteki tehdit, fırsat ve risklere nazaran tekrar dizayn etmemiz gerekiyor. Konjonktürel gelişmeleri yalnızca günümüze yansıyan olaylar olarak değerlendiremeyiz. Bugün ortaya çıkan ve yarının güç dünyasında krize neden olabilecek her olayı uzun vadeli perspektifle ele almak zorundayız. Bu nedenle güçlü yanlarımızı daha fazla öne çıkarıp, zayıf taraflarımızı de bir an evvel güzelleştirmemiz gerekiyor.”
“Ülkeler bir dizi tedbir paketi hayata geçirdi”
Arz problemi ve fiyatlarda çok oynaklık halinde tezahür eden krizin tesirlerinin son kullanıcıya en az formda yansıması için ülkelerin bir dizi tedbir paketini hayata geçirdiğini hatırlatan Dönmez, bu durumun ülke ekonomilerine ekstra yük getirse de güç piyasalarının istikrara oturması ismine atılması gereken adımlar olduğunu söyledi.
Enerji fiyatlarındaki çok oynaklığın iktisadın en değerli enstrümanı olan öngörülebilirliğe kıymetli ölçüde ziyan verdiğini söz eden Dönmez, şöyle konuştu:
“Rekabet ortamında mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir güç piyasası ortamının korunması her vakit birinci önceliğimiz. Çalışmalarımızı her vakit tam rekabetçi güç piyasasının geliştirilmesi ve sürdürülmesi prensibiyle yürütmek durumundayız. Son devirde hem arz güvenliğimizi temin etmek hem de farklı kaynaklardan üretim yapan santralleri korumak için süreksiz düzenlemeleri hayata geçirdik. Türk güç piyasası güçlü ve dinamik bir büyüme eğilimi gösteriyor. Kişi başına düşen elektrik tüketimimiz yıldan yıla artıyor. Sanayi kesiminde güçlü bir üretim artışı ve iştahı var. En değerlisi bu büyümeyi besleyecek güçlü bir güç altyapımız var. Bunların yanı sıra elektrikli araba stratejimiz ve onunla büyüyen, gelişen bir altyapıyı inşa ediyoruz.”
Her yıl kendini geliştiren, aşan, bir sonraki noktayı kendisine yeni gaye olarak belirleyen bir Türkiye olduğunu bildiren Dönmez, pazar büyüklüğü açısından Türkiye’nin Akdeniz, Karadeniz, Balkanlar ve Orta Doğu’nun en büyük pazarlarından biri olma yolunda ilerlediğini kaydetti.
Benzin, dizel, hidrojen, doğalgaz, yeşil eserler, sertifikalar velhasıl gücün her alanındaki büyüme trendine güvendiklerini belirten Dönmez, “Türkiye, potansiyeli olan bir ülkeden çok büyüme öyküsü olan bir ülke. Bir ülkenin potansiyeli var demek, o ülkenin yolun başında olduğunu gösterir. Biz güçlü potansiyelimizi büyüme öyküsüne dönüştüren ve bu öyküye her gün yeni sayfalar ekleyen bir ülkeyiz.” dedi.
Dönmez, Türkiye’nin güçlü enerji altyapısı ve memleketler arası projelerdeki istikrarlı ve sağlam paydaşlığı sayesinde Avrupa’nın güç arz güvenliğinin sağlanmasına da kıymetli katkılarda sunduğunu belirtti.
Türkiye’nin 100 bin MW’yi aşan elektrik konseyi gücüyle Avrupa’da altıncı, dünyada 14’üncü sırada yer aldığını tabir eden Dönmez, şurası gücün yüzde 54’ünün yenilenebilir güç kaynaklarından oluştuğunu belirtti.
Dönmez, 2021’de 331 terawattsaat (TWh) elektrik üretimiyle Avrupa’nın en büyük üçüncü ülkesi olduklarını vurgulayarak, “2022’nin Nisan ayında yaptığımız 25,92 TWh üretimin yüzde 55’ini yenilenebilir güç kaynaklarından sağladık. Bir evvelki yılla kıyasladığımızda yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimiz yüzde 11 oranında artış gösterdi.” dedi.
“Doğu’daki komşu ülkelerle de elektrik ticaretimiz var”
2021’de elektrik ithalatının 2,33 TWh olduğunu kaydeden Dönmez, şöyle konuştu:
“Yine tıpkı elektrik ihracatımız ise bir evvelki yıla nazaran yüzde 68 düzeyinde artarak 4,20 TWh olarak gerçekleşti. Aslında Türkiye bulunduğu coğrafyada Güneydoğu Avrupa’da en yüksek konseyi güce sahip ve komşularıyla bu alakayı, ticareti sağlıklı biçimde yürütmektedir. Türkiye, Avrupa’nın en ucunda yer alan bir ülke olması nedeniyle bizim Doğu’daki komşu ülkelerle de elektrik ticaretimiz var. Gürcistan, Irak, savaştan evvel Suriye ve geçmişte yeniden İran ile elektrik ticaretimiz vardı. Artık bu halkaya Azerbaycan da eklendi. Gürcistan üzerinden Türkiye’ye tahminen ileride Avrupa’ya da güç, elektrik transferini yapabileceğiz. Aslında o bölgelerden devam eden ve biten projelerimizi dikkate aldığımızda TANAP ve devamında doğalgaz boru sınırı TürkAkımı bunlar da yeniden Avrupa’nın güç arz güvenliği açısından son derece kritik mevzular. Tahminen önümüzdeki günlerde Doğu Akdeniz gazının da Türkiye üzerinden pazarlara ulaşmasıyla alakalı yeni adımlar atılabilir.”
Doğalgaz tarafında devreye aldıkları memleketler arası projelerin ne kadar hayati olduğunun ortaya çıktığına dikkati çeken Dönmez, “Önümüzdeki yıl kullanıma başlayacağımız Karadeniz gazı, Saros Körfezi’nde inşası devam eden FSRU tesisimiz ve doğalgaz depolama tesislerimizin kapasite arttırma çalışmalarıyla, arz güvenliğimiz çok daha uygun bir noktaya gelecek. Sahip olduğumuz bu altyapı ve kaynaklarla ülkemiz yakın gelecekte Avrupa için referans fiyatın oluşabileceği bir ticaret merkezi pozisyonuna gelecek. Çalışmalarımızı bu vizyon doğrultusunda sürdürüyoruz.” tabirlerini kullandı.
EPİAŞ ile daha fazla iştirakçinin yer aldığı bir güç piyasası meydana getirdiklerine değinen Dönmez, şeffaf, istikrarlı ve rekabetçi bir ortamda elektriğin ve doğalgazın hür piyasa kurallarında alım ve satımına imkan sağladıklarını bildirdi.
Dönmez, güç borsalarını bir ortaya getiren EUROPEX’in gerçekleştirdiği faaliyetlerin, güç piyasaları için çok değerli olduğunu kelamlarına ekledi.
EUROPEX İdare Şurası Lideri Pieter Schuurs, EUROPEX’in başarıda anahtar, borsalar için güçlü bir ses olduğunu söyledi.