İLAYDA KILIÇAY
İklim değişikliği ve Ukrayna savaşı sonrası gündeme gelen besin arzı sorunu, Hindistan’ın buğday ihracat yasağı ile dikkatleri besin korumacılığına çevirdi. Emtia analistleri, mevcut şartların devam etmesinin sonbaharda besinde ek ihracat yasaklarına yol açabileceğine dikkat çekti.
Yüksek enflasyona yönelik tasalar ülkeleri besin korumacılığına itiyor. Rusya ve Ukrayna buğday ve yağ ihracatını sınırlarken, Endonezya, Arjantin ve Kazakistan da esas eserlerinde enflasyonu denetim altına alabilmek için kısıtlamaya gitti. Son adım ise Hindistan’dan geldi. Ülke, besin güvenliğini riske atması nedeniyle buğday ihracatını yasakladığını duyurdu.
Endonezya Cumhurbaşkanı Joko Widodo 27 Nisan’da, “Dünya’nın en büyük palm yağı üreticisi olarak yemeklik yağ bulmakta zorlanıyoruz. Bu ironik duruma müsaade veremem” tabirlerini kullanmış ve sonraki gün bitkisel yağ ihracatını yasaklamıştı. Dünyada ticareti en çok yapılan bitkisel yağ olan ve besinden kozmetik eserlerine kadar pek çok alanda kullanılan palm yağı fiyatları son bir yılda yüzde 50 yükseldi. Böylelikle Ukrayna ve Rusya’nın da ayçiçeği yağı ihracatına getirdiği yasakla birlikte milletlerarası bitkisel yağ pazarının yüzde 40’ından fazlasına erişim zorluğu oluştu.
Saxo Bank Emtia Strateji Müdürü Ole Hansen besin korumacılığının global bir krize dönüşüp dönüşmeyeceği konusuna şu sözlerle değindi:
“Dünya çapında artan enflasyon, besin ihracatçına kısıtlama getirilerek lokal fiyatları istikrara kavuşturma teşebbüslerine yol açtı. Geçen ay Endonezya’da palm yağı yasağı gördük ve bu hafta sonu Hindistan, aylarca süren sıcak hava dalgasının mahsule ziyan vermesi ve mahallî fiyatların yükselmesine neden olmasının akabinde buğday ihracatını yasakladı. Son yıllarda Rusya, yurt içi fiyatları baskı altına almak için vakit zaman buğday ihracatına da süreksiz kısıtlamalar getiriyor.”
“Sonbaharda ek yasaklar görebiliriz”
Hansen, “Ukrayna’daki savaşa ve ülkenin buğday, ayçiçeği yağı ve başka besin eserlerini üretme kabiliyetine bağlı olarak, bunların tedarikinde zorluk yaşanırsa sonbaharda ek yasaklar görebiliriz” diye belirtti.
Öte yandan pirinç ihracatının en kıymetli oyuncularından olan Hindistan ve Vietnam da esere ihracat kısıtlaması getirdi.
Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı datalarına nazaran ise buğday ihracatında yüzde 9 ile birinci beş ülke içerisinde yer alan Ukrayna da Rusya’nın işgalinden sonra buğday ve yulaf eserleri dahil olmak üzere besin eserlerinin ihracatını yasakladı.
“Buğday en hassas emtia”
Rabobank Kıdemli Emtia Analisti Carlos Mera ise birçok hükümetin besin fiyatlarındaki enflasyonu denetim altına almak için yurt içi arzına öncelik vermeye başladığını belirtti. Mera, “Özellikle savaş nedeniyle Şubat sonu Mart başında görülen rekor yüksek fiyatlardan uzak olmadığımız için buğday en hassas emtia olmaya devam edecek” dedi.
Öte yandan Rusya’nın yüksek vergiler almakla kalmayıp, birebir vakitte hangi ülkelere ihracat yapacaklarını seçebileceğine de dikkat çekti.
Dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından Rusya, 2021’de yurt içi enflasyonu denetim altına alabilmek için ihracat kısıtı ve yeni vergiler uygulamaya koymuştu.