İlk başarılı Fortran programı 20 Eylül 1954 tarihinde yani bundan tam 68 yıl önce çalıştırıldı. IBM’de John Backus liderliğindeki bir küme tarafından icat edilen ve açılımı “FORmula TRANslating” olan Fortran, matematiksel tabirlerin koda dönüştürülmesi sıkıntısını çözen birinci lisandı.
Dünyanın en tanınan programlama lisanı Python tepeden inmiyor
Günümüzde tıpkı bilgisayar lisanının çeşitli donanımlarda kullanılabileceği fikri kabul görüyor. Lakin her yeni bilgisayarın kendi programlama lisanına sahip olduğu 1950’lerde durum bu türlü değildi. Makinenin mimarisine bağlı ve özelliklerinden en yeterli halde yararlanmak üzere tasarlanmış makine dili kullanılıyordu.
Program oluşturmak çok zahmetliydi
Bir programcı makinenin nasıl çalıştığını bilir ve asgarî vakit ve/veya bellek gerektiren bir sonuç elde etmek için dikkatli bir biçimde kod oluştururdu. Her bayt manuel olarak tahsis edilir ve yönetilirdi. İşin yapıldığı makinenin dahili kayıtlarının kullanımı da böyleydi.
En büyük sorun, makine lisanında çalışmanın kullanıcı dostu olmaması ve program oluşturmayı vakit alıcı ve hataya eğilimli hale getirmesiydi. Makine lisanından uzaklaşmak ve bir programlama lisanının birden fazla makinede çalışmasını sağlamak için bir derleyiciye muhtaçlık vardı. İşte bu, IBM‘in 704 bilgisayarı için yaptığı atılımdı.
Fortran programlamada çığır açtı
John Backus önderliğindeki bir grup tarafından üstlenilen projenin emeli, rastgele bir aritmetik ifadeyi derleyebilecek bir bilgisayar lisanı geliştirmekti. Bunu yapmak için matematiksel tabirler için dilbilgisi kurallarını yazmanın ve kullanmanın bir yolunu bulmaları gerekiyordu. İşin püf noktası ifadeyi, operatörler ve öncelikleri ortasındaki bağları netleştiren bir sözdizimi ağacına dönüştürmekti.
Bu vazifenin altı ay sürmesi bekleniyordu ve birinci başarılı Fortran programı, özgün vakit çizelgesine sadık kalınarak çalıştırıldı. Lakin, birinci derleyicinin kullanılabilir hale gelmesi için üç yıl daha geçmesi gerekti ve çalışan bir derleyicinin müşterilere dağıtılması 1957’nin Nisan ayını buldu. Manyetik bant üzerinde 25.000 satırlık makine kodundan oluşuyordu ve kusurlarıyla birlikte her IBM 704 kurulumunun bir modülü haline geldi.
Mühendislik ve bilimsel uygulamalarda hala kullanılıyor
Fortran programlamada devrim yaratırken birebir vakitte IBM’i onlarca yıldır bir numaralı bilgisayar şirketi haline getirdi. Fortran’ı büsbütün eski bir dil olarak kıymetlendirmek yanlış olur. Bilim insanları ve mühendisler tarafından hala kullandığını belirtelim. En son sürümü olan Fortran 2018, evvelki sürümlerdeki birçok eksiklik ve düzensizliği gideren daha net bir standart olarak kabul ediliyor.