Eşimle 2 hafta Cunda Adası’nda tatil yaptık, artık bayat ekmeğe talim ederek, bir yıl kredi borcumuzu kapatmaya çalışacağız. Lakin olsun, kıymetti, zira bizden çok daha makûs durumda olanları görerek, Odin’e şükrettik. Malum, artık Türkiye’de “celebrity” ya da “sosyete” sınıfının önde gelenlerinden biriyim. Cunda’da da halkımla kucaklaştım, onlardan akan sevgi selinde yıkandım. Birinci gece karşıma çıkan, daha doğrusu yakamdan tutarak beni sert bir halde silkeleyen bir hayranım “Ulan, yaz bunları, yaz” diye haykırdı. “Dün gece hanım ve iki çocukla yemeğe çıktık. İçki bir duble rakı, fatura TL1.500, ben nasıl kente döneceğim artık?” Cunda’da esnaf ziyaretlerini de eksik etmedim tabi ki. Aslında MONOPOL dükkanı sayısı da fazla değil. Duyduğum en acıklı yorum “Vergi ve bankaya çalışıyoruz, Abi” oldu bir bayan esnaftan. Ondan bir kasa 21 yıllık viski alarak maddi takviye sağladım. 2 Ayvalık tostu, bir Diet Kola’ya (eşimle paylaşarak tasarruf yaptık) TL150 isteyen bayan kasiyer de çok utanmıştı. “Ciro harika” dedi, “Sonra mal almaya gidiyoruz, ciro yetmiyor, eşten-dosttan borç alıyoruz”.
Belki de zıvanadan çıkan enflasyon ve gitgide derinleşen yoksulluğun en hoş örneği Türk kahvesi eşliğinde ikram edilen 50 gramlık pet suydu. Evet, yanlış duymadınız, yalnızca 50 gram. Kendimi Hobbit zannettim, lakin bu sıcak havada votkayı fazla kaçırmaktan da kaynaklanabilir.
Enflasyon vatandaşı pençesine aldı ve cendere üzere sıktıkça sıkıyor. Hala enflasyonla çaba ettiğini ve etmeye devam edeceğini söyleyen hükümet de halkın yarasına tuz basıyor. Sevgili Nebati Abim, “yıl sonunda düşer” derken, Ömür Uzunluğu Liderim RTE de “Sabredin, 2023 başında kurtulacağız bu beladan” diye gaz veriyor. Sanırım bu umutların kaynağı iktisatta makûs adam rolünü Berat Albayrak’tan muvaffakiyetle miras alan TCMB Lideri Kavcıoğlu. Zira, söylenenler onun Enflasyon Raporu’nda yer alan aşağıdaki meşhum diyagramı ile örtüşüyor.
Bu bir hayal. Enflasyon sittin sene düşmez. Sebepleri de kolay. Yalnızca 2 adedini anlatacağım. Resmi Yİ-ÜFE %145, TÜFE %80. Vakit içinde hangisi ötekine “yakınsar”? Ekonomik kurama nazaran yanıt kolay. Başka değişkenler sabit kalmak üzere, iç talep düşerse, Yİ-ÜFE TÜFE’ye gerçek geriler. Büyüme devam ederse, şirket kar marjını geri almak için artırımlı satış yapar.
Bir öbür deyişle, iktisatta barsaklarımızı delecek bir resesyon yaşanmazsa, TÜFE Yİ-ÜFE’ye hakikat ivmelenecek. Bu türlü bir resesyon mümkün mü? RTE’nin seçimden evvel resesyondan kaçınmak için her devayı deneyeceği kesin. Hakikaten, Temmuz ISO imalat sanayi PMI daralma bölgesinde ömrünü sürdürse de, hem imalat sanayi hem de hizmetleri kapsayan MUSIAD-SAMEKS 54.6’a çıkarak ekonomik aktivitenin çok süratli olmasa da genişlediğini gösterdi. Yaz periyodunda güçlü turizm geliri ve yıl-ortası artırımlarının harcanmasıyla büyüme devam eder.
Fakat, RTE’nin denetimi dışında iki risk var. Birincinin, Kavcıoğlu artık endüstrici ve tüccarı düşman belledi, bu yüzden kredi vereni falakaya çekecek. Aşağıdaki grafikte kredilerin nasıl yavaşladığını ve faizlerin nasıl yükseldiğini göreceksiniz. Bu trend devam ederse, krediye susayan iş bölümü havlu atar. İşte, artık basının iktisat sayfalarında sıklıkla duyduğunuz “ani duruş” tabiri bu riski betimliyor.
İkinci risk artık her an nefesini ensemizde hissettiğimiz kur şoku. Eli kulağında, zira hükümetin daima sızdırdığı “Yakında dışardan $50-60 milyar gelecek” haberleri külliyen palavra. Bu çeşit kaynağı yalnızca IMF verebilir. Vatandaş dışardan kaynak gelmeyeceğini anlayınca, dövize saldırabilir. Dövize akın senaryosunun ikinci “varyantı” ise bankaların yükselen dolar ve Euro mevduat faizlerinin KKM’den mevduat emmesi.
Bunlar şoklar, her an vurup bizi vurgun yemiş dalgıç misali yere serebilir. Bir de dış açık var ki, kangren üzere. Bir gün kol kesilecek, lakin ne vakit tam bilmiyoruz. Temmuz öncü bilgilerine nazaran dış açık aylık $10 milyar. Benim naçiz hesabım turizmden yaz aylarında ortalama $7 milyar gelir. Yani, dış açık Temmuz temposunda sürerse, cari istikrarda bozulma hızlanır.
Niye bu devasa dış ticaret açığı? Sayın Kavcıoğlu’na nazaran, tek nedeni yükselen güç ve emtia ithalatı faturası. Bu kısmen hakikat. Hatta, güç ve altın dışı dış ticaret istikrarı fazlada, lakin kâfi değil, zira iç talebi denetim edemediğimiz sürece, her eser ve hizmetin girdisi olan güç ithalatını da sınırlayamıyoruz. Dış ticaret açığının temel nedeni düşük faiz. Tüketimi öne çekiyor, halkı tasarruftan konut ve araba üzere aptalca enflasyon sigortası yatırımlara yönlendiriyor. Bu hastalık Brent $50/varile düşse de dış ticaret açığının sorun olarak kalması sonucunu doğurur. Aslında o denli bir ihtimal de yok, Brent yaz rehaveti akabinde herhalde $100-125 bandına yerleşirken, kışın doğal gazdan o denli bir ithalat faturası gelecek ki, Antep biberi yemiş üzere gözlerimizden yaş gelecek. Ek olarak, AB artık resesyonda, kışın yeterlice duracak. İhracatımızın %50’si AB’ye gittiğine nazaran, ihracat da sekteye uğrayacak.
Son olarak da Eylül-Aralık devrinde yüklü dış borç yenilemesi var. Sistemde tuttuğu döviz spekülasyon konusu olan şirketler borçları yenilemez, itfa eder. Bankaların da döviz kredisine muhtaçlığı az, zira kredi/mevduat oranı %100’ün altında. Tüm bunları birleştirdiğimizde önümüzdeki 12 ayda kış aylarında tepe yapan $40-50 milyar üzere bir dış finansman yükü ortaya çıkar. TCMB’de bu para yok, harcanabilecek dövizi en fazla $30 milyar.
O vakit iki senaryo var. Birincinin, 3 aydır savunduğum üzere bireylerin döviz hesaplarına da kısıtlamalar. İkincisi de ödemeler istikrarı krizi, yani, dış borçlarda temerrüte düşmek. T.C. temerrüte düşmez, ancak vatandaşın servetini gasp etmekten tarih boyunca hiç çekinmedi. Tek soru şu. RTE’nın bireylere sermaye denetimini göze alması için dolar/TL hangi seviyeye fırlamalı? Bence bu seviye 22-24 ortasında. Ehh, dolar/TL 22-24’e çıkarsa da enflasyon 3 haneye sprint atar.
Kafanızı ve totonuzu ıslatan yaz yağmuru değil, Ey Vatandaş. Siyasi İklim Değişikliğinin sonucu olan Erdoğan Musonları. Bunlar kış aylarında dondurucu soğuğa dönecek.
FÖŞ
FÖŞ yakındı: Bu kışı nasıl çıkartacağız, ben de bilmiyorum
FÖŞ anlattı: Erdoğan, Ekonomik Krizle Tarihe Geçecek
Bu cinste bir enflasyonla yaşamaya alışamayız’