Orta Vadeli Plan (OVP) ile amaçlanan doğal olarak Türkiye iktisadını oluşturan ünitelere bir yol haritası sunarak öngörülebilirliği artırmak, iktisatta istikrarın nasıl sağlanacağını açıklayarak beklentileri yönetmek ve yatırımların çizilen patika eşliğinde devamını sağlamak.
Pazar günü açıklanan OVP’nin ise bu gayelerle ilgisi yok. Bir müddettir OVP’nin temel gayesinden çıkarılarak bir temenniler listesi haline dönüşmüş durumda ve ekonomik gerçeklerden 2018’den bu yana artan oranda kopuk. 2022’nin kalan aylarını kapsayan ve 2023-2025 devri OVP’si ise tam bir seçim propagandası aracı. Keza, ne açıklanan temel makroekonomik büyüklükler kendi içlerinde dengeli ne de ekonomik açıdan ulaşılabilir durumda.
OVP ayrıntılarından yeniden de tek bir şeyi anlamak mümkün: İktisattaki öteki bilgiler nereye savrulursa savrulsun, son iki yılda keskin halde oy kaybeden AKP hükümeti büyüme elde ederek kalan oylarını konsolide edeceğine inanmış durumda. İktisat yükselen alternatif maliyetlerle ve yaratılan büyük dengesizliklerle büyütülürken, işsizlik oranında artış olmaması AKP’nin iktisattaki ana seçim siyaseti.
Başka bir sözle, AKP‘nin tüccar bakış açısıyla yönettiği Türkiye iktisadı, sermayeye aktarılacak takviyeyle şişirilsin (ciro büyüsün) ve kâfi ki seçmenler işsiz kalmasın.
Fakat seçmenlerin kazandıkları fiyatla alım güçlerinin süratle aşınması ya da sabit gelirlinin ekonomik büyümeden aldığı hissenin daima düşme eğiliminde olması AKP’nin sıkıntısı değil. Hatta tersine, sene sonunda yapılacak minimum fiyat artışlarıyla minimum fiyat ve etrafında oluşan öbür fiyatların oranı çoğaldıkça kendine bağlı, AKP’nin inisiyatifine bağlı seçmen sayısının artması Erdoğan idaresinin şuurlu tercihi. Fiyat artışlarının kimsenin inancı olmayan TÜİK enflasyon verisine nazaran yapılması, gerçek enflasyon ile resmi enflasyon verisinin ortasındaki muazzam farka karşın fiyat ayarlamalarının düşük tutulan TÜİK verisiyle yapılması ve münasebetiyle bir kesitin daima “kaybetmesi” tam da AKP idaresinin arzuladığı bir iktisat idare biçimi.
Fakat kurgulanan bu sistemin devam etmesi mümkün görünmüyor.
Büyüme ayrıntılarından anlaşıldığı üzere, dış kaynak girişinin sonlu, gelenin de kalitesiz olduğu düzlemde, enflasyon patlatılarak iç tüketimin erkene çekilmesi ve böylelikle çarkların döner halde tutulması ana siyaset. Fiyatlı geniş kısımların hayat pahalılığı karşısında kademeli ve istikrarlı biçimde eriyen alım gücü, artan borç düzeyi bu Ponzi çarkının, çok iç tüketime bağlı ekonomik büyüme modelinin bir kademede tıkanacağının garantisi.
AKP’nin, son iki yılda uygunca elle tutulan hale dönüşen miyop iktisat idaresi çerçevesinde tüm gayesi ise bu döngüyü seçimlere kadar sürdürebilmek. Ama hem içeride hem dışarıda değişen taban “benden sonra tufan” yaklaşımının Boomerang üzere kendi kendini vurma potansiyelini de artırmakta.
Döviz rezervlerinin sorumsuzca satılması ve kamu tarafında derin bir döviz yokluğu yaratılmasının ortaya çıkardığı aczi güç ticaretinden öteye taşınan ekonomik bağlantılar yoluyla Rus sermayesi ile telafi etmeye soyunan AKP hükümeti, ABD kaynaklı yaptırımlara da kapıyı aralamış evrede.
Avrupa iktisadında yaşanan doğalgaz krizi bir yandan Türkiye’de desteklenen öncelikli olarak ihracat odaklı sermaye kesitinin tam da seçim geri sayımında nefesini kesecek boyuta varmak üzere. İhracatta yaşanması mümkün daralma ayları bu sefer artan ve yüksek seyreden güç fiyatları nedeniyle ithalatta eş bir daralma yahut artış suratında manalı yavaşlama yaratmaktan uzak. Yatırım yapma motivasyonu kalmayan gerçek dal ise giderek daralan iç ve dış talep, artan/çok yüksek enflasyon nedeniyle kredi talebini yalnızca işletme sermayesini korumak gayeli yönlendirecek, stokları süratle eritme derine düşecek.
Diğer yandan, OVP’den anlaşılan ihracat bölümünü desteklemek emelli TL’de “kontrollü bedel kaybı” bir yandan enflasyonu beslerken, bir yandan da ihracatçının daralan talep karşısında kısa vadede bile işine yaramadığının keşfedildiği bir periyodu tanımlayacak.
Açıklanan OVP ve ağustos enflasyonu ayrıntılarından ise hükümetin oyun planının enflasyon tarafında güç fiyatlarındaki marjinal düşüş ve Aralık 2021-Ocak 2022’deki aylık yüksek TÜFE bilgilerinin seriden çıkmasından öteye bir enflasyonla çaba olmadığı netleşiyor. Bu çerçevede faiz indirimlerinin devamını tek haneye kadar da görmek mümkün duruyor. TL’de “kontrollü” kıymet kaybının sonu manasına gelebilecek bu adımlar, enflasyon tarafında 2023 başlarında beklenen süratli kademeli geri çekilmenin de mümkün olmadığını anlatıyor. Hele ki ÜFE tarafındaki duraklamanın yalnızca kısmen gerileyen petrol fiyatlarından öteye geçmediği hatırlanırsa.
Geriye fakirliği derinleştiren ve genişleten büyüme modeli uygulayan AKP hükümetinin artıracağı muazzam bütçe açığı kalıyor. Erdoğan ismine sorumsuzca izlenecek seçim siyaseti olarak ihtirasla peşinde koşulan ekonomik büyümenin kaynağı aşikâr ki devasa kamu harcamaları, kamu açıkları olacak. Bu türlü bir ortamda enflasyonun değil düşmesi; üç haneye yönelmesi ise kaçınılmaz hale geliyor.
Özetle, açıklanan son OVP çerçevesi ile netleşen, büyüme ve enflasyon dinamikleri eşliğinde Türkiye iktisadının AKP eliyle seçim kazanmak üzere büyük bir krize gerçek artık daha süratli sürüklendiği gerçeği.
Seçim sonrası periyoda ötelenmeye çalışılan bu büyük ve 1994-2001 krizleri sonrası tarihe geçecek krizi önlemenin yolu kısa vadede artık mümkün değil. AKP seçimleri erkene almayarak bu fırsat penceresini kapatmış durumda zira yaratmakta olduğu ekonomik krizin patlama noktasını seçim sonrasına öteleyebileceğine inanıyor.
“Büyürken işsizliği artırmadan fakirleştirme” siyaseti olarak özetlenebilecek iktisat siyasetinin AKP ve Erdoğan’a seçim kazandıracağı hesapları yapılmış ve uygulamada. 2023 bahar aylarında beklenen ve Türkiye’nin yazgısını belirleyecek bu seçimde seçmenin tercihi bir yandan da ehemmiyeti bir dönemeç olacak.
Seçmenin önünde mevcut enflasyon/büyüme dinamikleri ve OVP çerçevesi ile netleşen iki tercih var.
Ya AKP’nin yoksullaştırma siyasetine yenilecek, işini ve işi de olsa giderek azalan aşını kaybetmemek için Erdoğan’ın kendisine lütfettiğine razı olacak.
Ya da harcadığı hayatının, verdiği emeğin karşılığının yalnızca taban hayat kaidelerine razı olmakla sonlu olmadığını, kendisine “lütfedilen” lakin öteki yandaş azınlıklara akıtılan kaynakların adil olmadığa kanaat getirerek iktidar değişimiyle gelebilecek istikrarlı ve kurallı ekonomiyi tercih edecek cüreti sandığa yansıtacak.
GA.