Devlet bütçesi; bir yıl içinde elde edilecek gelirlerle yapılması planlanan sarfiyatları gösteren bir varsayım cetvelidir. Devlet bütçesinin öteki bütçelerden farkı vergidir. Karşılıksız bir gelir olan vergiyi sırf kamu bölümü tahsil edebilir. Devlet bütçesinin başka bütçelerden bir diğer farkı da yasaya dayanmasıdır. Devlet bütçesi; hükümete bir yıl içinde toplanacak gelirleri toplama ve öngörülen harcamaları verilen limitler içinde (ödenek) yapma yetkisi veren bir yasadır.
Zaman vakit sarsıntı üzere, savaş üzere felaketlerle karşılaşıldığında bütçe ödeneklerinin harcama gereklerine yetmeyeceği düşünülerek bütçelere çeşitli isimler altında harika ödenekler konulabilir ya da ek ödenek çıkartılabilir. Bu çeşit ek ödenekler çıkartılabilmesi için çoklukla o ölçü kadar ek gelir toplanması öngörülür.
Hükümet, birçok gerekçeyi öne sürerek (hepsinin asıl nedeni olan kurlarda ve enflasyonda yaşanan artışlardan örtük olarak kelam ederek) TBMM’ye 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu ile Bağlı Cetvellerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun teklifi sundu.
Aşağıdaki tablo 2022 yılı bütçesinin başlangıç harcama ödenekleri ve başlangıç gelir varsayımlarıyla yeni teklifle gelen ekleme taleplerini bir ortada gösteriyor. Son sütun bu teklif kabul edildiğinde 2022 bütçesinin ne durumda olacağını gösteriyor:
Tablo, bütçenin başlangıç durumuyla, yıl ortasında teklif edilen eklemeler yapıldığında geleceği durum arasında bütçe masrafları açısından yüzde 61,7, bütçe gelirleri açısından yüzde 73,4 oranında sapma ortaya çıktığını gösteriyor. Bunlar kabul edilebilir sapmalar değildir. Bu, ek bütçe, ek ödenek falan değil resmen yıl ortasında ikinci bir bütçe yapmak demektir.
Bu zorunluluğun tek bir nedeni vardır: Yanlış iktisat siyaseti. Daha açık söyleyelim: Yanlış faiz siyaseti. Riskleri daima artan bir ülkede kurların yükselmesi kaçınılmaz bir sonuçtur. Üretimi büyük ölçüde ithal girdilere dayalı bir ülkede kurların yükselmesinin enflasyonu da yükselteceği açık bir gerçektir. Bu ikiliyi durdurmanın en aktif yolu faizi enflasyonun üzerinde belirlemek ve böylelikle insanların dövize yönelmesini önleyerek kurları kontrol altında tutmaktır. Durum böyleyken Türkiye tam zıddını yaparak faizi düşürmüş, enflasyonun onlarca puan altına itmiş ve insanları dövize yönlendirerek kurların yükselmesine yol açmıştır. Kurlar yükselince enflasyon artmış, tahsil edilen vergiler artsa da harcamalar için ayrılan ödenekler yetmez hale gelmiştir. Bunlara bir de faizi artırmamak ismine yürürlüğe konulan kur muhafazalı mevduat hesaplarının Hazine (dolayısıyla bütçe) üzerine yükseldiği yük eklenmiştir. Bu türlü olunca da ister istemez yıl ortasında ikinci bir bütçeyi meclise sunmak gereği ortaya çıkmıştır.
Öte yandan bütçede ödeneği bulunmadığı halde, yasaya uygun olmadan, birinci 5 ayda 21,1 milyar liralık harcama yapıldığı için tartışmalı olan Kur Muhafazalı Mevduat Hesabı için de bu ek bütçeyle 40 milyar liralık ödenek konularak bu uygulama sonradan yasal hale getirilmiş oluyor.
Türkiye, girdiği yanlış yoldan geri dönüp gerçek yola girmek yerine ısrarla yanlış yolda ilerlemeye devam ediyor. Yıllar evvel söyledim, bir daha söyleyeyim: ‘Bilimden ayrılanı kurt kapar.’
Not: Bu yazıyı yazarken aklıma takılan birtakım bahisleri Ozan Bingöl ile görüşerek aydınlattım, kendisine teşekkür ederim.