Murat Belge: İktisattan anlamam

Sık sık ağzımdan çıkan bir cümle vardır: “Ben iktisattan hiç anlamam.” Evet, maalesef bu türlü, hani bazan kendimiz de inanmadan söylediğimiz “tevazu” kelamları olur; bu onlardan değil: “Anlamam!”

Şu son birkaç gün içinde bir olay oldu; faizde—az da olsa—bir indirime daha gidildi. Niçin bu türlü oldu?  Anlamadım. Ben anlamadım ya, iktisattan anlayan, hem de adamakıllı anlayan birçok insan var; kimileri arkadaşım. Onlar da anlamadılar. Hala de anlamış değiller.

İnsanoğlunun bilme, manaya yetileri sonlu. Bildiğimiz şeylerin büyük çoğunluğu kendi gözümüzle görüp de öğrendiğimiz bir şey değil; biri söylemiş ya da kitapta okumuşuz, o denli biliyoruz. Paraguay diye bir yere gitmedim, görmedim. Fakat o denli bir yer olduğunu biliyorum, yemin de ederim, bahse de girerim vb. Neyin “güvenilir bilgi” olduğunu ayırt etmeyi de biliyorum. Bu çerçevede, ben kendim iktisattan anlamasam da, iktisattan anladığını bildiğim insanların bu faiz indirimine akıl erdiremediğini, buna bir mana veremediğini görüyorum. Niçin oluyor bu türlü bir şey o halde?  Bir sefer, bu türlü şeylerin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatları, “emir”leri çerçevesinde olduğunu biliyoruz. Bu da aşikâr ki o “talimat”lardan biri. Lakin Recep Tayyip Erdoğan “Ben ekonomistim” diyor! Demek ki o anlıyor iktisadın lisanından. “Bu durumda bu türlü yapmak gerek” diyor ve dediğini yapıyor. İktisattan anlamayan ben ise sağdan soldan işittiklerimin tesirinde, “Yahu, galiba bu türlü yapmamak gerekiyordu” diyorum…

Gelgelelim, soyut seviyede yürüttüğümüz bir tartışma değil bu. Söylediğin kelam yerine getireceğin işi haber veriyor. Daha bir yıl bile olmadı; Tayyip Erdoğan “faiz inecek” dedi ve faiz indi. Lakin Tayyip Erdoğan etrafına bakıp bunun “iyi” olduğunu görmedi. Aksine, ortalık birbirine girdi, enflasyon önemli bir süratle görülmemiş seviyelere yükseldi. “Kur koruma” vb. Bu faiz indirimiyle başımıza gelenlerden başımızı kurtarmaya çalışıyoruz ancak görünen o ki pek başarılı da olamıyoruz.

Birinci faiz indirimi sıralarında işin tartışması da başlamıştı ve ben bugünlerden Tayyip Erdoğan’ın bir konuşmasını hatırlıyorum. Husus “nass”tı. Erdoğan, faizle ilgili bir nass olduğunu söylüyor ve “Öyleyse sana, bana ne oluyor?” diye soruyordu.  İktisat bilimi hakkında bilgilerim kısıtlı fakat “nass”ın bir iktisat terimi olmadığını biliyorum. Bu bir dini kavram ve anlaşılıyor ki Erdoğan bir “ekonomist” olarak iktisada din kurallarına nazaran taraf vermekte sakınca görmüyor.

Bankacılık çağdaş dünyaya girerken gelişti ve çağdaş dünyanın gelişmesinde çok değerli bir rol oynadı.  Bunlar olmazdan evvel “faiz”, emek verilmeden edinilen servet, bura bura dinlerinin gözünde bir günahtı.  Ancak bu kıymetli kurum da öbür türlü olmuyordu. Evvel Hıristiyan dünya, vakti gelince Müslüman dünya, iki farklı dünya Görüşünü uzlaştırmanın yollarını buldular. Deva, yapıyı değil, yapının kimi Kesimlerinin ismini değiştirmekti. Bir yığın çok başarılı Müslüman banka var. “Faiz” demiyorlar, öteki bir tabir bulmuşlar. Onu kullanarak işlerini yapıyor ve kazanıyorlar.