Neandertaller uzun bir müddettir bizim daha az zeki, daha kaba kuzenlerimiz olarak anlatılıyor. Ve artık araştırmalar, çağdaş insan ve Neandertallerin beyin gelişimindeki çarpıcı farklılıkları ortaya çıkardı.
Araştırma, insan kök hücrelerinden laboratuvarda yetiştirilen farelere, dağ gelinciklerine ve organoidler olarak isimlendirilen “mini beyin” yapılarına bir Neandertal beyin geninin yerleştirilmesini içeriyordu. Deneyler, genin Neandertal versiyonunun, bilim insanlarının çağdaş insanlarda üstün bilişsel yetenekleri açıklayabileceğini söylediği, gelişim sırasında beynin korteksindeki nöronların daha yavaş yaratılmasıyla kontaklı olduğunu gösterdi.
Max-Planck-Institute of Molecular Cell Biology and Genetics’teki çalışmayı yöneten Wieland Huttner, “Daha fazla nöron yapmak, daha yüksek bilişsel fonksiyonun temelini oluşturuyor” dedi ve devam etti: “Bunun, çağdaş insanların bilişsel olarak Neandertallerden daha düzgün olduğuna dair birinci ikna edici delil olduğunu düşünüyoruz.“
Modern beşerler ve Neandertaller, atalarımızın Afrika’da kalması ve Neandertallerin daha kuzeye, Avrupa’ya taşınmasıyla yaklaşık 400.000 yıl evvel farklı soylara ayrıldı. Yaklaşık 60.000 yıl evvel, çağdaş insanların Afrika’dan toplu göçü, iki tipi bir kere daha karşı karşıya getirdi ve birbirleri ile bütünleştiler. Günümüzde, Afrika kökenli olmayan çağdaş beşerler %1-4 oranında Neandertal DNA’sı taşıyor. Fakat 30.000 yıl evvel, eski kuzenlerimiz başka bir cins olarak ortadan kaybolmuştu ve Neandertalleri nasıl geride bıraktığımız sorusu bir gizem olarak kaldı.
En son araştırmaya dahil olmayan Liège Üniversitesi’nden Profesör Laurent Nguyen “Somut bir gerçek şu ki, homo sapiens nereye giderse gitsin, oradaki öteki tiplerle rekabet edeceklerdi. Bu biraz garip” diyor ve ekliyor: “Bu adamlar [Neandertaller] bizden çok evvel Avrupa’daydılar ve patojenler de dahil olmak üzere etraflarına adapte olmuş olacaklardı. Asıl soru, neden onları geride bırakabildiğimiz.“
Bazıları atalarımızın entelektüel bir üstünlüğü olduğunu sav ediyor, lakin yakın vakte kadar bu hipotezi bilimsel olarak test etmenin bir yolu yoktu. Son on yılda bilim insanlarının bir Sibirya mağarasında bulunan fosilleşmiş bir parmaktan Neandertal DNA’sını başarılı bir halde dizilimini bulabilmeleri ile bu durum değişti ve Neandertal biyolojisinin bizimkinden nasıl farklı olduğuna dair yeni anlayışların önünü açtı.
En son deneyler, gelişmekte olan beyindeki nöronal üretimde yer alan TKTL1 isimli bir yeniden odaklanıyor. Genin Neandertal versiyonu, insan versiyonundan bir harf ile farklılık gösteriyor. Bilim insanları, Neandertal varyantının farelere yerleştirilmesi ile bilhassa bilişsel fonksiyonların birçoklarının bulunduğu beynin ön lobunda daha az nöron üretimine yol açtığını buldular. Ayrıyeten bilim insanları, genin tesirini, gelişmekte olan beynin temel yapılarını kopyalayan organoidler olarak isimlendirilen laboratuvarda yetiştirilen dokularda ve gelinciklerde de test ettiler.
Çalışmanın baş muharriri Anneline Pinson, “Bu bize, Neandertal beyninin kaç nörona sahip olduğunu bilmesek de, çağdaş insanların beynin ön lobunda, [gen’in] aktivitesinin en yüksek olduğu yerde, Neandertallerden daha fazla nörona sahip olduğunu varsayabileceğimizi gösteriyor” diyor.
Londra’daki Tabiat Tarihi Müzesi’nde insan kökenleri araştırması lideri Chris Stringer ise, çalışmayı öncü olarak nitelendirdi ve insan evriminin temel bulmacalarından biri olan, neden geçmişteki tüm insan çeşitliliğine karşın, artık yalnızca biz kaldığımız sorusunu ele almaya başladığını söyledi.
Stringer, “Pek çok farklı fikirler sunuldu, daha âlâ araçlar, daha âlâ silahlar, uygun lisan, sanat ve sembolizm, daha uygun beyinler” dedi ve devam etti: “Sonunda bu, beyinlerimizin neden Neandertallerinkinden daha yeterli performans gösterdiğine dair bir ipucu sağlıyor.”
Daha fazla nöron, beynin temel bilgi süreç kapasitesine işaret etse de, otomatik olarak daha akıllı bir insan çeşidi manasına gelmez. İnsan beyni, birtakım şempanze tiplerinin beyinlerinin yaklaşık iki katı nöron içerir.
Nguyen, son çalışmanın çağdaş insanın üstün zekasının kesin ispatı olmadığını, lakin Neandertallerin beyin gelişiminde manalı farklılıklar olduğunu gösterdiğini söyledi…