Güç konusunda faaliyet gösteren fikir kuruluşu Ember’in bugün yayınladığı tahlil, Türkiye’de elektrik fiyatlarındaki artışın bilhassa doğal gaz fiyatlarındaki artıştan ve liradaki bedel kaybından kaynaklandığını gösterirken, rüzgar ve güneşten elektrik üretimi sayesinde milyarlarca dolarlık güç ithalatına mahzur olunduğunu ortaya koyuyor. Elektrik faturalarını düşürebilmek için elektrik üretiminde daha fazla rüzgar ve güneş gücüne muhtaçlık olduğu belirtiliyor.
Araştırmanın öne çıkan bulguları şu formda:
Gaz fiyatlarındaki bir yılda yedi kattan fazla artış, elektrik fiyatlarına altı kat artış olarak yansıdı. Türk lirasındaki bedel kaybı ise gaz fiyatlarının elektrik fiyatlarına tesirini daha da artırdı.
Rüzgar ve güneş gücünden elektrik üretimi, son 12 ayda 7 milyar dolarlık fosil yakıt ithalatını önleyerek Türkiye’nin güç ithalatını düşürdü. Önümüzdeki aylarda, gaz fiyatlarının tıpkı kalması durumunda her ay yaklaşık 700 milyon dolar tasarruf bekleniyor.
Türkiye, elektrik piyasasında tavan fiyat uygulamaları, ulusal elektrik tarifesi ve gaz tarifesi ile elektrik fiyatlarını düşürmeye çalışıyor, lakin piyasaya bu müdahaleler elektrik üretim maliyetini değiştirmiyor, münasebetiyle ülkenin üstündeki maliyet yükü hafiflemiyor.
Türkiye’de rüzgar ve güneş gücü için kısıtlı kapasiteler ayrılırken, ihaleler ihale edilen kapasitelerden 10-15 kat daha fazla müracaat alıyor. Rüzgar ve güneşe tahsis edilen kapasitelerin yükseltilerek yatırım iştahının daha verimli kullanılması gerekiyor.
Türkiye, geçen yıl elektriğinin neredeyse üçte birini doğal gazdan ürettiği için, gaz fiyatlarındaki değişikliklere karşı kırılgan bir yapıda. 2021 yılında yıllık gaz tüketimi yeni bir rekor kırarken, gazda dışa bağımlılık ülkenin ithalat faturalarını artırdı. Buna rağmen, yenilenebilir kaynaklardan elde edilen her bir ünite elektrik üretimi, bir ünite elektriğin fosil yakıtlar tarafından üretilmesini ve buna karşılık gelen fosil yakıt ithalatını engelliyor. 1 Mayıs 2021 ile 30 Nisan 2022 ortasında rüzgar ve güneş santralleri 46,3 TWh elektrik üretti. Eğer bu elektrik doğal gaz santralleri tarafından üretilseydi 7 milyar dolarlık fazladan ithalat yapılması gerekecekti.
Ember Elektrik ve İklim Data Analisti Ufuk Alparslan: “Küresel doğal gaz fiyatları ve liradaki kıymet kaybı Türkiye’de elektrik fiyatlarının yükselmesine neden olurken, yenilenebilir kaynaklar milyarlarca dolarlık fosil yakıt ithalatına mani oldu. Gerçek siyasetlerle yenilenebilir güç daha çok yarar sağlayabilir. YEKDEM sonrası ülkemizde yenilenebilir güç kurulumları özgür piyasa ve ihaleler üzerinden ilerleyecek. Fakat bunun gerçekleşebilmesi için rüzgar ve güneşe daha fazla kapasite tahsis edilmesi ve yatırımları sekteye uğratacak piyasa müdahalelerinden kaçınılması gerekiyor. Enerji kriziyle çaba, bilhassa güneş gücü üzere çok süratli uygulanabilen tahlillere gereksinim duyuyor.” diyor.
Gücün geleceği yenilenebilir kaynaklarda yatıyor. Türkiye’de elektrik üretiminde geçtiğimiz yıldaki kapasite artışının %97’si yenilenebilir kaynaklardan oluştu. Türkiye’de rüzgar ve güneş gücünde potansiyel yüksek ve çok daha fazla büyüme fırsatı var; lakin Türkiye, son yıllarda elektrik talebindeki artışı karşılamaya yetecek kadar yenilenebilir güç artışı sağlayamadı.
Türkiye, yıllık 8 GW kapasite ile Avrupa’nın en yüksek güneş paneli üretim kapasitesine sahip; lakin her yıl 1 GW’tan daha az güneş santrali devreye alınıyor. Türkiye, yerli güneş paneli üretim kapasitesini tam olarak kullanarak, maliyetli fosil yakıt ithalatını ikame edebilir ve böylelikle elektrik faturalarını daha da azaltabilir.