İlaç Sanayisi Patronlar Sendikası ve Turgut İlaçları iş birliği ile düzenlenen Tıp Bilimi-Sağlık Dalında AR-GE Stratejileri ve Dünya Sıhhati Online Ortak Akıl Toplantısı, tıp ve ilaç sanayisinden çok bedelli paydaşları bir ortaya getirdi. Toplantı, Hakan Güldağ moderatörlüğünde başta ‘Dünya tıp biliminde ve sıhhat kesiminde, yeni periyotta AR-GE çalışmaları neyi vadediyor, bu çalışmalar, dünya sıhhatinin geleceğine nasıl taraf verecek?” olmak üzere 7 gündem hususu üzerinde ağırlaştı. Toplantıda, ülkemizde AR-GE çalışmalarının ve inovasyon eksikliğinin tesirleri tartışılırken, tahlil için izlenmesi gereken 10 unsurluk yol haritası oluşturuldu.
Tıp Bilimi-Sağlık Dalında AR-GE Stratejileri ve Dünya Sıhhati Online Ortak Akıl Toplantısına İEİS Disiplin Şurası Üyesi ve Türkiye Biyoteknolojik İlaç ve Aşı Platformu Lideri Murat Barlas, Turgut İlaçları İdare Şurası Lideri Tunç Turgut, Harvard Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Aksel Siva, Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Temel Tıp Bilimleri Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Berrak Yeğen, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdal Cevher, Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fazilet Bilensoy, Ares Pharmaceuticals İcra Kom. Başkanı Prof. Dr. Fatih M. Uçkun, Araştırmacı -Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi / Dahili Tıp Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim Haznedaroğlu, İstanbul Gelişim Üniversitesi / Diş Hekimliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Sıtkı Türker, Hacettepe Üniversitesi Nörolojik Bilimler ve Psikiyatri Enstitüsü Dahili Tıp Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Turgay Dalkara, İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası Kamu ve Akademik Münasebetler Danışmanı Ecz. Vedat Eğilmez katıldı.
Toplantıda, iştirakçiler tarafından tıp bilimini ve sıhhat bölümünü geleceğe taşıyacak yol haritasının 10 parametresi şu biçimde belirlendi;
1.Yüksek yatırım gerektiren ilaç geliştirme süreçlerine devletimizin daha aktif takviyesi gerekmektedir
Türkiye’de geliştirilen ve üretilen Ar-Ge ağır eserlerin, bilhassa biyobenzer ilaçların ülkemiz şartlarını dikkate alarak geliştirilen mevzuatla desteklenmesi ve yüksek yatırım gerektiren süreçlere devletimizin kâfi nakit finansal takviye sağlaması başarıyı getirecektir. Devletimizin hayata geçirdiği projeler olduğunu biliyoruz. Bu alanda biyoteknolojinin Ar-Ge’den ruhsatlandırmaya, fiyatlandırmadan geri ödemeye ve yatırım takviyelerine kadar kamunun tüm siyaset alanlarında önceliklendirilmesinin elzem olduğunu kıymetlendiriyoruz. Devletimizin Ar-Ge alanındaki mahallileşme siyasetleri da çok kıymet arz etmektedir. Hami ve geliştirici mevzuatlar, önceliklendirme, ilgili otorite bünyesinde teknik ve bilimsel manada idari yapı, finansman ve Ar-Ge fonları üzerine yapılabilecek çalışmalar, fikri mülkiyet hakları ve süreç idaresi çok kıymetlidir.
2. Milletlerarası iş birliklerinin artması Türkiye’yi küresel olarak tesirli bir oyuncu yapacaktır
Kurulan ve kurulması planlanan teknokent ve teknoparklar, bu yerleşkelerde oluşacak bilim, finansman ve kuluçka merkezleri gelişime çok katkı sağlayacaktır. Bu kapsamda, uzun müddetli ve kâfi kaynağın olduğu takviye paketleri oluşturulmalıdır. Girişimcilik programları oluşturulması, start-up’lara dayanak verilmesi ve milletlerarası iş birliklerine sıcak bakılması ülkemizin küresel olarak daha tesirli bir oyuncu olmasını sağlayacaktır.
3. Beyin göçünün önlenmesi için teşvik sistemleri geliştirilmelidir
Sektörde esasen kâfi seviyede olmayan nitelikli çalışanın yurtdışına göçünün önlenmesi çok büyük ehemmiyet taşıyor. Türkiye’de devlet tarafından desteklenen lakin bağımsız işleyen araştırma enstitüleri kurularak yeterli yetişmiş gençlerin ülke içinde kalması sağlanabilir. Ayrıyeten proje davetlerinde, öğrenci yetiştirme koşulunun olması, başarılı öğrencilere burs ve ilerde istihdam sağlanması üzere ortak akla uygun birçok teşvik metodu düşünülebilir. Kamu-üniversite-sanayi güç birliğiyle bilakis beyin göçünü başlatmalıyız.
4. Veritabanını yeterli kullanan şirketler süratli karar verme yeteneğine kavuşacaklar
Halihazırda dünyada sıhhat alanında oluşmuş çok büyük bir data tabanı var. Genel manada ilaç sanayisi yakın bir vakitle kıyaslandığında bile çok hacimli bilgi üreten bir dal halini aldı ve bu trendinin güçlenerek devam etmesi beklenmekte. Şirketler, yeni alanlara odaklanma kararı verirken bu bilgileri faal bir formda kullanarak çok süratle ve sağlıklı karar verme yeteneği kazanabilir. Türkiye’nin bu alanlarda çok avantajı var, zira dijital alanda aktif olan bir genç jenerasyon var. Bu gençler yapay zeka hususlarına da çok ilgi duyuyorlar. Bu alan hem Türkiye hem de dünya açısından değerli.
5. İlaç geliştirmenin yanı sıra tesirli tedavi geliştirmek kıymet kazanmaktadır
İlaç bölümünün önündeki fırsatlardan birisi de yeni molekül geliştirme amaçlarının yanı sıra tesirli tedaviler geliştirmektir. Yani muadil ilaçlarla yapılan yeni kombinasyonlar, eklenen yeni endikasyonlar Türkiye’yi bu alanda daha başarılı kılabilir. Bu araştırmaların sonucunda yurt dışından büyük fonlar gelebilir, Ar-Ge çalışmalarımıza büyük dayanak sağlar, birebir vakitte ihracatta rekabeti lehimize çevirir.
6. Ucuz ilaç siyaseti ile ilaç sanayisinin geleceğe hazırlanması mümkün değildir
Ar-Ge konusunda sonuç almış ülkelerle karşılaştırdığımızda bizde gerçek bölümün öz sermayelerinin yetersiz kaldığını görüyoruz. Bunun ana sebeplerinden birisi ucuz ilaç siyasetidir. En ucuz ilaca sahip olmak siyaseti yerine, başta biyobenzer olmak üzere geliştirilen yeni ilaçlar sayesinde ilaç sanayisinde öncü ve dış ticaret istikrarı en fazla artı veren ülkeler pozisyonuna gelme siyaseti gaye olarak alınmalı.
7. Güney Kore örneğinden çok başarılı dersler çıkarılabilir
Güney Kore son 25 yıldır uyguladığı ve kamu, akademi ve özel dal iş birliğine dayanan biyoteknoloji siyasetiyle lokal firmaları destekledi, bu alana her yıl çok kıymetli fonlar ayırdı. Türkiye’de de biyobenzer ilaç geliştirme konusunda yatırımcılara dayanakların artırılması gerek. Şu anda ilaç sanayine verilen dayanaklar daha çok vergi muafiyeti formunda. Bu kapsamdaki bir takviyeyle yatırımcıyı teşvik etmek pek mümkün gözükmüyor. Bu alanda muvaffakiyet için nakit finansal dayanak sağlanması ehemmiyet taşıyor. Tekrar Güney Kore örneğinde olduğu üzere ülkede geliştirilen ve üretilen biyobenzer ilaçların mevzuatla desteklenmesi de çok değerli.
8. Türkiye, ithalata bağımlılığı ortadan kaldıracak muadil ilaçlar ve biyobenzerler geliştirmelidir
Türkiye’nin öncelikli gereksinimi, ülke için de ekonomik yarar sağlayacak bir husus, ilaç ithalatını azaltmanın yollarını aramak olmalı. Türkiye, muadil ilaçların ve biyobenzerlerin geliştirilmesiyle bu alanda muvaffakiyete ulaşacaktır. Bu mevzu, Ar-Ge alanındaki en acil husustur.
9. Türkiye’de geliştirilen ilaçlara verilen dayanağın artması Gerekmektedir
Türk ilaç sanayii için verilen takviyeler, daha çok vergi muafiyetleri, vergi takviyeleri biçiminde. Yani bir eseri geliştirilip, uzun yıllar yatırım yapılıp, eser piyasaya çıktıktan sonra alınacak vergi takviyeleriyle yatırımcıyı teşvik etmek zordur. Bu nedenle, yeni iş süreçleriyle birlikte büyük ölçekli yatırım gerektiren bu alanda kamunun daha faal bir takviye siyaseti geliştirmesi elzemdir.
10. Yurt dışındaki bilimsel diaspora ile iş birliği yapılması şarttır
Tüm dünyada profesyonel manada yeni açılımlar yapmak isteyen ve bunun için de yeni yapılar arayan çok sayıda bilim insanı var. Bu bilim insanlarının güvenlik içerisinde ve uzun vadeli bir mevzuya odaklanabilecekleri yapıların oluşturulması gerek. Türkiye’nin süratle büyüyen bir bilimsel diasporası var, bilhassa genç nesilde muazzam bir ivme var. Bu genç jenerasyonla da daha olumlu bağlar kurulması, hatta birçoğunun geri dönüp ülkesinde çalışması ya da iş birliği yapması (bazı basitçe çözülebilecek lojistik düzenlemeleri de yaparak) mümkün olabilir.