Kısacası, nereden bakarsanız bakın 2. Çeyrekte istihdam artışında bilhassa de sanayi istihdam artışında bir tuhaflık olduğu aşikâr. İstihdam artışında bir tuhaflık varsa işsizlikteki azalmayı yorumlamaya kıymet mi? Ben değmeyeceğini düşünüyorum
Türkiye işgücü piyasasını aylık olarak takip etmeyi bırakalı oldukça oldu. Nedenini pek çok defa açıkladım lakin bir kere daha hatırlatayım. 2021 başından itibaren TÜİK her ay yayınladığı işgücü istatistiklerini üç aylık ortalamalar yerine aylık olarak yayınlamaya başladı. Aylık örneklememin kısıtları nedeniyle birtakım göstergeler aylık bilgi ile kestirim edilemediğinden, TÜİK geniş kapsamlı çeyreklik istatistikleri de 2021’den itibaren tamamlayıcı olarak yayınlamaya karar verdi.
Bir mühlet sonra görüldü ki dal istihdamlarında ekonomik gelişmelerle alakasız çok oynaklıklar var. Sık sık bir dalda istihdam bir ay üzere kısa bir müddette sert bir formda azalıyor ya da artıyor, takip eden ayda ise adeta mucizevi bir formda aksi istikamette gelişmeler oluyordu.
O günden bugüne üç aylık istatistiklerde kıymetli bir sorun yaşanmadı. Ancak ne yazık ki geçen pazartesi günü (15 Ağustos) açıklanan 2. Çeyrek işgücü istatistikleri bu rahatlatıcı sakinliğe son vermiş üzere görünüyor.
İyi haberleri gölgeleyen tuhaflık
2022’nin birinci üç ayıdan ikinci üç ayına işsizlik oranı yüzde 11’den 10,6’ya gerilemiş; bu düzgün bir haber. Neden gerilediğine bakıyorsunuz, zira istihdam 765 bin artarken işsiz sayısı 43 bin azalmış. Yani işgücünde de çok yüksek bir artış var; bu daha da yeterli bir haber. Sonra, üç ay üzere nispeten kısa bir müddette bu kadar yüksek istihdam artışı sanki hangi oranda bir artışa tekabül ediyor diye merak edip bakıyorsunuz, hesap yüzde 2,5 çıkıyor: 30 milyon 10 binden 30 milyon 775 bine. İşte tam bu noktada tuhaflık kendini gösteriyor ve sorular birbirini izlemeye başlıyor.
İstihdam neden artar? İşletmeler mal ve hizmet üretimlerini arttırdıkları için artar. Doğal bir refleksle mal ve hizmet üretim artışının göstergesi olan GSYH 1. Çeyrekten 2. Çeyreğe ne kadar artmış diye merak ediyorsunuz. Karşılığı 31 Ağustosta TÜİK 2. Çeyrek büyüme sayılarını açıkladığında öğreneceğiz. Lakin biliyoruz ki çeyrekten çeyreğe büyüme varsayımlarının yüzde 1 ve bir ölçü üzerinde geziniyorlar. Öte yandan yeniden biliyoruz ki istihdam artış oranı (yüzde 2,5) ekonomik büyüme oranından daha yüksek olamayacağı üzere bu iki değişken ortasında fark bu kadar büyük hiç olamaz.
Sanayide gerçek üstü istihdam artışı
Sorguya devam edelim. Haliyle bu olağan üstü yüksek istihdam artışının hangi bölümlerden kaynaklandığını merak ediyorsunuz. 765 binlik ek istihdamın 113 bini tarımda, 43 bini inşaatta. Bunları geçelim. Hizmetlerde istihdam artışı 393 bin artış oranı da yüzde 2,3. Hiç az değil lakin hizmetlerin istihdam fabrikası olduğunu bildiğimizden tıpkı vakitte çeyreklik büyümenin bu bölümde ne mertebe olduğuna dair net bir fikrimiz de olmadığından bunu da geçelim lakin bir kenara da yazalım.
Yazının tamamı burada.