Sivrisinekler bilhassa yaz periyotlarında, uyku öncesi ya da uyurken hayli rahatsız edici canlılar. Bir sivrisinekten saklanmak da imkansıza yakın zira soluma, beden ısısı, beden kokusu izleyerek insanları bulurlar. Birtakım beşerler ise birebir meskende oldukları halde sivrisineklerin yalnızca kendilerini ısırdığını argüman ediyor. Ve argüman boş değil. Daha evvel kan kümesi, kan şekeri düzeyi, sarımsak yahut muz tüketmek, bayan olmak ve çocuk olmak üzere farklı teoriler bu durumu açıklamaya çalışıyordu. Lakin Rockefeller’in Nörogenetik ve Davranış Laboratuvarı lideri Leslie Vosshall, bunların birden fazla için çok az sağlam data olduğunu söylüyor Lakin artık yeni bir çalışma, kimi insanların sahiden “sivrisinek mıknatısı” olduğunu ve bunun muhtemelen koku alma biçimleriyle ilgili olduğunu söylüyor.
SİVRİSİNEKLERİ ÇEKEN NE?
Sivrisineklerin ısırmak için en çok kimi tercih ettiği konusunda daha evvel de farklı tezler vardı. Lakin pek çok bilimsel olarak kanıtlanmamıştı.
Peki, yeni çalışma neler söylüyor?
New York’taki Rockefeller Üniversitesi’nden bir araştırma grubunun çalışmasına nazaran sivrisinekleri en çok çeken şahıslar, derileri yüksek seviyede karboksilik asit üreten şahıslar.
Çalışma kapsamında 64 gönüllünün kollarına naylon kılıflar takmaları istendi. Üç yıllık çalışmada bu naylon kılıflardan toplanan insan önkol kokusu örneklerini kullanıldı ve 174 gün boyunca 2.330’dan fazla test gerçekleştirdi.
Testlerde sarı humma, Zika üzere virüsleri yayabilen Aedes aegypti çeşidi sivrisinek kullanıldı. Sivrisinekleri en çok çeken ile en az çeken denek ortasında 100 kat fark vardı.
Vosshall, başka cinslerden de benzeri sonuçlar beklediğini lakin bunu doğrulamak için daha fazla araştırmaya muhtaçlık olduğunu söylüyor.
Araştırmacılar, favori şahıslar ortasında ortak bir faktör buldu: Sivrisinek mıknatıslarının derilerinde yüksek seviyede karboksilik asitler vardı. Sivrisinekleri çeken bu yağlı moleküller aslında cildin doğal nemlendirici katmanının bir kesimi. İnsan bedenleri ise bunu farklı düzeylerde üretiyor. Ciltte yaşayan sağlıklı bakteriler ise bu asitleri tüketiyor ve cildin koku profilinin bir kısmını oluşturuyor.
SİVRİSİNEĞİ DURDURMAK ZOR
İnsanlar, sivrisineklerin iki farklı koku reseptörü kümesiyle algıladığı esas iki koku sınıfı üretiyor: Orco ve IR reseptörleri. Bilim insanları, insanları tespit edemeyen sivrisinekler üretip üretemeyeceklerini de test etti. Araştırmacılar alıcılardan birinin yahut her ikisinin de eksik olduğu mutantlar oluşturdular. Orco mutantları insanlara ilgi duymaya devam etti ve ‘sivrisinek mıknatıslarına’ tekrar gittiler. IR mutantları insanlara olan ilgisini değişen derecelerde kaybetti, lakin yeniden de insanları bulma yeteneğini korudu.
Araştırmada şöyle deniyor: Bunlar bilim insanlarının umduğu sonuçlar değildi. Vosshall, “Hedef, insanlara olan tüm cazipliğini kaybedecek bir sivrisinek ya da herkese karşı zayıf bir çekicilik taşıyan bir sivrisinekti. Bu daha tesirli sivrisinek kovucular için muazzam olurdu. Ancak beklenen olmadı” diyor.
Vosshall bu durum için sivrisineklerin dayanıklılığına vurgu yapıyor ve daima bir yedek planları olduğunu belirtiyor.