Habertürk’e konuk olan Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Lideri Alparslan Çakar, BDDK’nın ticari krediler için Döviz koşulu kararının piyasalara yansıması hakkında Kübra Par, Haberturk.com Genel Yayın Direktörü Yavuz Barlas ve Bloomberg HT Genel Yayın Direktörü Açıl Sezen’in sorularını yanıtlıyor.
Çakar’ın açıklamalarından öne çıkan başlıklar şöyle:
Enflasyonu üç temel boyutuyla pahalandırmak lazım. Birinci boyut maliyet enflasyonu. Gerek pandemi ve devamında petrol fiyatında önemli manada sıçrama olmuştu. 2021 yılına başladığımızda dünyada enflasyon, ticaret hacmine yönelik beklentiler vardı. Büyüme suratı yüzde 3,5’tu. Bu sene yüzde 4 civarında bir öngörü vardı. Global iktisat farklı süreçlerden geçiyor. Şubat ayında Rusya-Ukrayna savaşı oyunun istikrarını bozdu. Doğalgaz, petrol, güç açısından, besin eserleri açısından sahiden çok büyük potansiyel. Euro bölgesinin Rusya’dan güç alımı yüzde 38’di. 4 ülkenin gücünün yüzde 100’ünü Rusya karşılıyor. Esasen güç fiyatlarındaki artış, savaşın getirdiği tedarik zincirindeki bozulma arzı negatif etkiledi. Bu bütün dünyaya enflasyon olarak yansıdı.
Biz Euro bölgesinde olsaydık enflasyonumuz yüzde 70 mi olacaktı? Hayır. Her ülkenin kendisine nazaran gerçekliği farklı. ABD’de son 40 yılın enflasyonu var. Gelişmiş olan ülkelerde 1993’den bu tarafa en yüksek enflasyon var. Gelişmekte olan ülkelerde 1983 yılından bugüne en yüksek enflasyon var. Biz net güç ithalatçısı ülkeyiz. Geçen sene yıl boyunca ülkemizin faturası 51 milyar dolardı. Biz cari fazla veriyoruz. Güç girildiğinde işin rengi değişiyor maalesef. Güçten kaynaklanan önemli cari açık çıkınca net olarak kur üzerine baskı yaratıyor. O kadar yabancı parayı bulmanız lazım. Kur enflasyon manasına gelir. Güç fiyatlarındaki artışın maliyetler üzerinde tesiri, bilhassa kur üzerindeki baskısı dikkate alındığında önemli bir maliyet enflasyonunu yurt dışından ithal etmiş oluyoruz.
Hem maliyet enflasyonu hem enflasyon birleştiğinde fiyat sistemi öngörülebilirin dışında çıktı. Enflasyon enflasyonu doğuruyor. Ben enflasyonun yıl sonunda yüzde 50’ler düzeyine düşebileceğini öngörüyorum. Turizm gelirleri hasebiyle cari açığın gerektirdiği likiditenin bulunabileceğini düşünüyorum.
Biz ithalat yaparak ihracat yapan bir ülkeyiz. İthal ettiğimiz her eserin fiyatı artmaya başlıyor. Enflasyon enflasyonu doğruyor. Fiyatlama düzeneğini bozuyor. Olmaması gereken fiyatlar etiketlere yansımaya başlıyor. Bu rasyonel bir fiyatlama değil aslında. Yüzde 78 düzeyindeki beklenti enflasyonunun yüzde 40’dan aşağı olmadığı kanaatindeyim. Yıl sonunda enflasyonun düşüş eğilimine geçeceğini ve yüzde 50 oranında görebileceğimizi düşünüyorum. Yıl sonuna yanlışsız aşağıya yanlışsız evrileceğini düşünüyorum. Geçen sene Ekim ayında yüzde 2,5 ayında, Kasım ayında yanılmıyorsam yüzde 3,5, Ocak’ta da yüzde 11’di. Artık aşağı tarafta olacağı kanaatindeyim.
Enflasyon aslında cari açığın sonucu olan bir durumdur. Kur değişimi Türkiye’de her vakit enflasyonu doğurmuştur. Yeni ekonomik modelde üretimin, arzın, ihracatın artırılması öngörülüyor. Katma bedelli arzı arttığınızda cari fazla verirseniz. Arz talebi karşılayacağı için orada bir enflasyon sonucunu doğurmayacaktır. 2019 yılında dünyada ekonomik kriz vardı, 2020’de pandemi geldi. Pandemi sonrası hafif toparlanma olurken savaş üstüne bindi. Cari açık makası açıldı. Savaş değil, güç fiyatlarında artış olmasaydı cari fazla verecektik ve enflasyonla karşılaşmayacaktık. Yeni ekonomik model cari fazlayı yakalamak için olmazsa olmaz. Bu sene yüzde 7.3 civarında büyüdük. Bu devirde istihdamı arttırdık. 34 milyon civarında istihdama ulaştık. Biz dünya gelirinden hisse almak zorundayız, insanımızın refahını arttırmak, istihdam yaratmak zorundayız. Altyapı yatırımlarında çok önemli aralık aldığımızı düşünüyorum. Enflasyon, yüksek faiz oranlarıyla bu yatırımları yapabilme talihiniz yok. Üretim fazlası vererek büyümeyi sağlayabilirsiniz.
Bugün prestijiyle faiz oranlarıyla enflasyon ortasındaki bağ bütün dünyada koptu. Gelişmekte olan ülkelere bakın faiz oranı artışına gittiler; lakin bundan sonra da agresif bir halde faiz artırımına gidemeyecekler. Euro bölgesinde resesyon net olarak görülmeye başlandı. Bizde sakinlik yahut resesyon manasında rastgele bir şey sözkonusu değil. Biz makul finansmanla ülke iktisadını büyütmeye devam ediyoruz. Bugün faiz oranlarını yüzde 70-80’lere getirirseniz iktisadın büsbütün tepetaklak olması manasına gelir. Bizim ülkemizde bunun olması sözkonusu olamaz. Biz cari fazla verecek halde firmaların yatırım, üretimlerine dayanak olacak, finansman maliyetinin yönetilebilir kılmak ismine makul faiz oranıyla kredilendirme yapıyor olmalıyız.
Arzı artırmak durumundayız. Bunun için de ülkede sanayi çok önemli gelişim içerisinde. Turizme bakıldığında 2019 yılında 35 milyar dolar gelire sahipti. Geçen sene 24 milyardı. Bu sene 6.6 milyar dolar. 2019 yılındaki turizm gelirini geçiyor olacağız. Turizm gelirimizle güç faturamızı ödeyebiliyorduk. Bugün prestijiyle o korelasyon koptu. İmalat, turizm, tarım ve öteki kesimlerin tamamında önemli canlanma sözkonusu. Gerek BDDK, gerek Merkez Bankası’nın krediyle ilgili kararlara bakıldığında, kur üzerindeki baskıyı azaltması açısından en son BDDK’nın firmaların kredi kullanımına ait düzenleme oldu. Bunların tamamı bir taraftan da talebin yönetilmesine ait kararlar. Biz beklentileri de bu paralelde yönetmek durumundayız. Bütün tesirleri ve parametreleri bir ortada düşünmek lazım; faiz, kur, enflasyon, büyüme, ödeme istikrarı, istihdam. Bugün itibariyle ülke iktisadı canlı, 800 milyar dolarlık büyüklük içerisinde, ihracat rekorları kıran periyottan geçiyoruz. Bunun kesinlikle bir sonucu olacak.