Sağman, AA Tahlil’in, Afrika Günü için hazırladığı Afrika Evrakı kapsamında Türkiye-Afrika münasebetlerini kıymetlendirdi.
Soru: Afrika’yı yeteri kadar tanıyor muyuz? Afrika’ya dair bildiklerimizin ne kadarı hakikat?
Sağman: Biz Afrika’yı Kuzey Afrika ile sonlu tutuyoruz ve Sahra Altı Afrika’yı yeteri kadar tanımıyoruz. Ekseriyetle Güney Afrika’yı biliyoruz. Afrika konusunda kimi yanlış imajlar var. Afrika’yı yalnızca tek ülke olarak görenler bile var. Meğer Afrika, 54 ülkesi ve 1,2 milyar nüfusa ve inanılmaz potansiyellere sahip bir kıta. Fakirlik var, çatışmalar var, istikrarsızlıklar var ancak bunlar dünyanın neresinde yok ki? Bugün Ukrayna’da savaş var. Afrika’yı yalnızca bu olumsuz özellikler ile kısıtlamak yanlışsız değil. Afrika inanılmaz bir potansiyele sahip. Hem insan gücü açısından (nüfus olarak) hem de ekilebilir tarım alanları açısından inanılmaz bir potansiyel var Afrika’da. Doğal kaynaklarından bahsetmiyorum bile. ‘Afrika geleceğin kıtası’ deniliyor ancak Afrika günümüzün de kıtası. Fakat ne yazık ki Afrika, tarihi gerçekler ve geçmişinden kaynaklanan birtakım düşünceler ile boğuşan bir kıta olarak anılıyor.
Soru: Türkiye-Afrika bağlarının çok uzun bir geçmişi var. Türkiye’nin Afrika’da 2012 yılında yalnızca 12 büyükelçiliği varken günümüzde 43 büyükelçiliği bulunuyor. Bu 10 yılda Türkiye-Afrika ilgileri nasıl gelişti?
Sağman: Türkiye, Afrika ile tarihi olarak uzun bir alakalar geçmişine sahip ancak diplomatik açıdan bakıldığında 2012’den bu yana inanılmaz bir ivmelenme kelam konusu. Şu an Türkiye’nin Afrika’da 43 büyükelçiliği var. Yakın vakitte bu sayı 44’e yükselecek. Fakat tek taraflı düşünmemek lazım. Afrika da Türkiye’ye birebir teveccühü gösteriyor. Şu an Afrika kıtasından 37 ülkenin Türkiye’de büyükelçiliği var. Bu sayı yakın vakitte 38’e yükselecek; Togo’da da büyükelçilik açılacak. Doğal bu gelişmeleri yalnızca diplomatik temsilcilikler olarak düşünmemek lazım. TİKA, Maarif Vakfı, Kızılay, Anadolu Ajansı, Türk Hava Yolları üzere birçok kurum ve kuruluşuyla Türkiye Afrika kıtasında bulunuyor. Türkiye kalbiyle Afrika kıtasında. Türkiye küme olarak hareket ediyor. Büyükelçiliklerimiz açılıyor, akabinde müşavirliklerimiz, askeri ve ticari ataşeliklerimiz, sonrasında Türk Hava Yolları uçuşları, Maarif Vakfı okulları, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) bursları peşi sıra geliyor. Dünden bugüne Afrika’dan 14 bin öğrenciye burs sağlamış durumdayız. Özel bölümden bahsetmiyorum bile.
Soru: Türkiye ile Afrika ülkeleri ortasında hangi stratejik iş birlikleri mevcut?
Sağman: Malumunuz; Afrika Birliği, Türkiye’yi stratejik ortak ilan etti. Türkiye, ikili iş birliklerinin yanı sıra Afrika ülkeleriyle önemli bir kurumsal iş birliğini de sahip. Yakın vakit evvel Afrika Paydaşlık Tepesi’ni gerçekleştirdik. Pandemi kurallarına karşın çok önemli bir iştirak oldu. 16 hükümet ve devlet lideri geldi. 100 bakan, 25 dışişleri bakanı geldi. Doruğa Afrika ülkelerinden dayanılmaz bir ilgi vardı. Bu da kurumsal bağlantılarımızı ve stratejik ortaklığımızı daha da besbelli hale getirdi. Bu dorukta birtakım hareket planları ve dokümanlar kabul edildi. 2026’ya kadar neler yapacağımızın ajandasını oluşturduk. Afrika ülkeleriyle her alanda stratejik iştiraklerimiz var. Hem ikili devlet seviyesinde hem de Afrika Birliği bağlamında bu paydaşlıklar ve iş birlikleri devam ediyor.
Soru: Türkiye ve Afrika kıtası ortasındaki stratejik iş birliklerine baktığımızda aşikâr alanlar ve ülkelerin öne çıktığı söylenebilir mi?
Sağman: Birkaç yıl evvel olsa idi bunu doğrulayabilirdim. Olağan ki bölgelere ve ülke gereksinimlerine nazaran iş birlikleri değişiyor. Türkiye, Afrikalı ortaklarının neye gereksinimi varsa, ona nazaran o tabanda bağlantı ve iştirakleri yürütüyor. İnanın Türkiye şu an Afrika’daki bütün ülkelerle iş birliği yapıyor. Türkiye kazan-kazan ilgisi bağlamında Afrika kaynaklarının Afrikalıların faydasına kullanılması gerektiğini düşünüyor ve bu tarafta iş birlikleri ve paydaşlıklar gerçekleştiriyor.
Soru: Afrika’da yalnızca Türkiye yok. Türkiye’yi öteki aktörlerden ayıran özellikler nelerdir?
Sağman: Türkiye’nin Afrika ile inanın çok özel bir paydaşlık modeli var. Zira Türkiye ikili ilgilerde eşitlik, karşılıklı hürmet, şeffaflık ve samimiyet üzere özellikleri öne çıkarıyor. Bunu da Afrikalı çok güzel görüyor. Bunun da karşılığını çok âlâ alıyoruz. Kimi ülkeler Türkiye’ye “Afrika ile ilgilerde zımnî gündeminiz nedir?” diye sorular soruyor. İnanın zımnî gündem diye bir şey yok. Büsbütün iştirak. Birlikte çalışarak birlikte büyüyor ve yükseliyoruz. Türkiye hiçbir vakit Afrika ülkelerinin iç işlerine karışmıyor. Her vakit halkların yanında yer alıyor. Biliyorsunuz Afrika’da kimi ülkelerde darbeler oluyor ve yaptırımlar uygulanıyor. Türkiye bu noktada da ülkelerin iç işlerine müdahale etmeden, karışmadan, halkların yanında durmaya çalışıyor. Türkiye, Afrika ülkeleri ile kazan-kazan bağı içerisinde çok başarılı bir iştirak yürütüyor.
Soru: Türkiye ile Afrika ülkeleri ortasındaki bağlar hangi taraflarıyla bir “kazan-kazan alaka modelini” ortaya koyuyor?
Sağman: Türkiye’nin Afrika ülkelerinde önemli kalkınma yardımları var. Son 14 yılda 2,2 milyar dolar civarında bir kalkınma yardımı yapıldı ancak bunun yanında Türkiye ile Afrika ülkeleri ortasında çok önemli bir ticaret hacmi var. Bu ticaret hacminden hem Türkiye hem Afrika ülkeleri kazanıyor. Geçen yıl 25,4 milyar dolarlık bir ticaret hacmine ulaşıldı. Maksadımız 50 milyar dolar. Ayrıyeten Afrika ülkelerinde yüklenici olarak çalışan Türk firmaları var. Halihazırda Afrika kıtasında 1700’e yakın projede Türk firmaları yer alıyor. Medyada -ne yazık ki- Afrika ile bağlantılarda Türkiye’nin daima veren el olduğu üzere bir algı kelam konusu. Bilhassa yalnızca Türkiye’nin yardım faaliyetleri ön plana çıkarılıyor. Gerçek, Türkiye insani yardımlar noktasında Afrika kıtasında çok önemli işler yapıyor fakat Türkiye-Afrika bağlantıları yalnızca yardım faaliyetlerinden ibaret değil. Türkiye-Afrika bağlarının birçok boyutu var. Bu bağ ağı içerisinde o denli bir potansiyel var ki orada herkes kazanıyor. Son periyotta yaşanan gelişmeler sonucunda önemli bir besin krizi gündeme geldi. Bu besin krizinin de tahlili inanın Afrika.
Soru: Türkiye’nin Afrika’daki faaliyetleri memleketler arası topluluk tarafından nasıl görülüyor?
Sağman: İnanın herkes Türkiye’nin modelini çok merak ediyor. Batı’dan birçok ülke Afrika konusunda bizimle istişareler yapmak istiyor. Türkiye’nin Afrika’da neler yaptığını anlamak için görüşmeler yapılıyor. Bu yılın başında Fransa’nın Afrika’dan Sorumlu Genel Müdürü geldi Ankara’ya ve bir görüşme gerçekleştirdik. Portekiz ile istişareler gerçekleştirdik. Avrupa Birliği bu hususta istişareler yürütüyor. Türkiye’nin Afrika modeli önemli ilgi çekiyor. “Türkiye’nin Afrika’da ne işi var?” üzere sorularla da karşılaşıyoruz lakin artık Türkiye’nin dünya çapında çok güçlü bir aktör olduğunu anladılar. Doğal ki Afrika’dayız zira Afrika bizi istiyor, biz de Afrika’yı istiyoruz.
Soru: Türkiye’nin modeli başarılı bulunuyor mu?
Sağman: Muhakkak. Şöyle düşünün; kıta dışından Afrika’ya en çok giden başkanların başında Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan geliyor. Keza Dışişleri Bakanımız Mevlüt Çavuşoğlu da en çok Afrikalı mevkidaşını kabul eden dışişleri bakanları ortasında yer alıyor. 2021 yılında, salgının ağır olduğu bir devirde, Afrika’dan 38 heyet ağırladık. Daima bir hareketlilik var. Afrika ülkeleri gelmeyi istek ediyor, biz de gitmeyi dilek ediyoruz. 2022 yılının şubat ayında yeniden Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın Senegal ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne ziyaretleri oldu. Bu ziyaretler ikili alakaların gelişmesine büyük katkı sağlıyor. Son olarak şunu söz edeyim; biliyorsunuz birincisi geçen yıl, ikincisi ise bu yılın mart ayında Antalya Diplomasi Forumu düzenlendi. Her iki yılda da Antalya Diplomasi Forumuna en kalabalık heyetler Afrika’dan geldi. Bu muvaffakiyet değil de nedir?