Cari açık; yabancı ülkelerle yaptığın ticarette kazandığından daha fazla harcadığını gösterir. Finanse edilmelidir. Bu durum Amerika üzere ülkeler için sorun değil. Zira sistem dolar üzerinden olduğu için aşağı matbaaya inip bu parayı basabilir. Bizim için durumu şöyle özetleyebiliriz: Borç yiğidin kamçısıdır.
İhracat ve ithalat ortasındaki 3 ana hesabın toplamına (Dış Ticaret Dengesi + Cari İşlemler Dengesi + Sermaye ve Finans Hesapları = Net Likidite) ödemeler dengesi denir. Şayet o yıl cari açık verildiyse bunların nasıl karşılandığının kaydı olmalıdır. Direkt yatırım, sıcak para iki kayıt örneğidir. Borcu ödeyemeyecek noktaya gelirseniz krize girersiniz. En son 2014-15 dönemimde fazla cari açık veren ülkemiz ödemeler istikrarı krizini teğet geçti.
Nasıl?
- Dünya’daki para bolluğu.
- Ülkemizdeki yatırım ortamının inançlı oluşu.
- Görece hakikat iktisat siyasetleri.
Ödemeler krizinin kapıda olduğu 2014 Aralık’ta aylık cari süreç -6,7 milyar dolarken “gayet iyi” olarak anılan Ağustos 2022’de -11 milyar dolar oldu.
“Nasıl ödeniyor bu borçlar?”
Bu yılın datalarına nazaran kaynağı meçhul 28,3 milyar dolar ile cari açık finanse edildi.
“O ne demek?“
Net yanılgı noksan kavramını incelemeliyiz buna karşılık vermek için.
Net kusur noksan;
Merkez Bankası’nın kaydında olmayan para. Yani onlar da bilmiyor. Mesela devlet iç borçlanma kağıtlarıyla, direkt pay senetleri vasıtasıyla yahut direkt yatırımla gelmedi.
Peşinen söyleyeyim bu para insanların ülkeyi kurtardıkları çay masalarında yahut rakı sofralarında konuşulan hususlar üzere değil. “AKP’liler paralarını buraya getirdi”, “Araplar/Ruslar para verdi” üzere telaffuzların takviyesiz atmaktan farkı yoktur. Merkez bilmiyor dedim ancak giren para hacmi çok yüksek olduğu için bu oran olağandır. Lakin son periyottaki net yanılgı noksan artışı beni korkutmaya yetiyor.
Ancak Financial Times bu hususu bakanımıza sorunca “böyük oyun var yeğen” minvalinde bir açıklama yaptı. ( “Ruslar SWIFT sisteminden çıkarıldığı için gelen birtakım paralar Rus Turistlerin nakit harcamalarından gelmiştir” dedi.)
Aşağıdaki birinci grafiği Ümit Özlale’nin Twitter hesabından aldım. Net yanılgı noksan 8 ay ile en uzun periyot rekorunu kırdı. Bu kadar uzun mühlet çok yüksek ne yanılgı noksan olduğu periyot cumhuriyet tarihinde olmadı. İkinci görseli de Hakan Kara Hoca’dan aldım. Son iki yılda artan net yanılgı noksanın geldiği yeri gerçekten merak ediyoruz.
Ekonomik iş bilmezliğin kurumlar ve yetkililer bazında olduğunu kabul etmek gerekir. Devlet kurumlarını ve yetkililerin bu derece tartışma konusu olması bile başlı başına skandal.
Lale zamanı bitti
ABD faiz arttırmasıyla birlikte salgın periyodu pompalanan paraları geri toplaması Temel fıkrasında bahsedilen “yerden topladıkların yeter” devrinin bitişini resmen ilan etti.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının verdiği notlar yatırım ve itimat açısından kıymetli bir parametredir. Bir oburu de CDS primidir. Hepsinde lig düştük. Nasıl düşmeyelim ki? Merkez faizi 10,5’a çektiği PPK kararında şu dizeleri yazmıştır.
“Kurul, takip eden toplantıda da emsal bir adım atıldıktan sonra faiz indirim döngüsünün sona erdirilmesini gündeme almıştır.”
Hangi ekonomik bilgiye dayanarak bu cümleyi kuruyor konsey inanması güç.
Açıklanan iktisat programları da Koroplast çöp torbaları sponsorluğunda Mamak’a…
Mesela Orta Vadeli Plan 2021 enflasyon amacı %16,2 olarak açıklandı. TÜİK yıl sonu enflasyon oranı %36,08 idi.
Bir öteki örnek de geçen eylülde açıklanan Yeni İktisat Modeli. En kıymetli gaye cari fazla vermekti. Bu sava o kadar inanmış bir iktisat idaresi vardı ki, bu formda yüksek enflasyon bile karşımızda duramaz deniyordu. Sonuç: %80 enflasyon…
Faizi önemsizleştirdik
Faiz indirimiyle ilgili çok konuşmaya gerek yok. Cumhurbaşkanı tek hane dedi %9’u işaret ederek. Oraya yanlışsız gidiyor. Lakin niçin 9?
Meclis’e sunulan bütçe teklifinde faiz ödemeleri %71,5 artmış. Kredi kartı, tüketici, mesken üzere kredi çeşitlerinde en düşük faiz siyaset faizinin en az 4 katı. Yılın başında hazine bakanı faizi önemsizleştirdik demişti. Yapıldı da…
Son gelişmeler
Önceki gün “heteredoks” siyasetleri konusuda yabacıları ikna etmek için Ekonomik Dönüşüm Doruğu yapıldı. Vaktinde tenkit yapanlar “mandacı iktisatçı” diye damagalanıyordu. Yazgının cilvesi odur ki iştirakçilerden Max Gillman “IMF’ye gidin, kredi isteyin” demiş…
Bakan Nebati yeni paket açıkladı.
“Esnafların 60 ay vade imkanı ve %7,5’lik faiz oranıyla 100 milyar TL fiyatındaki Hazine Faiz Dayanaklı Kredi Paketi. Ayrıyeten Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla üretici ve çiftçilerimize kullandırılan Klasik (Yaygın) Bitkisel Üretime yönelik yüzde 100 faiz indirimi uygulanacak işletme ve yatırım kredisinin üst limiti de 200 bin TL’ye çıkarılmıştır.”
Zararına satan akşam pazarı hesabı %80 enflasyon, %10,5 siyaset faizi.
Krediye teşviğin maliye siyaseti, kayıtsız koşulsuz faiz düşürmenin de para siyaseti olduğu bir ülke üretimden, gelişmişlikten bahsedemez…
Yağız Kutay Işık
Ekonomi nasıl kurtulur? & Başarısızlığa Övgü | Mahfi Eğilmez
FÖŞ anlattı: 2023 İddiaları: Enflasyon Düşmez, Dış Açık Daralmaz!
Dış Ticaret İstatistikleri açıklandı
