Geçtiğimiz hafta sonu uzun vakittir ‘Young Professional Advisor’ olarak katkıda bulunduğum ‘Tink-Tank’ United Europe’un davetlisi olarak Berlin’deydim. Albaraka Türk için çalışırken tanıştığım ve içerisindeki inanılmaz potansiyele çabucak hayran kaldığım iştirak (etik) bankacılığı ve finansal kapsayıcılığa tesiri çerçevesinde ve Afrika ülkeleri özelinde sıkı bir çalışmanın gerçekleştiği iki tam günün akabinde İstanbul’a bu potansiyelin nasıl parlatılabileceği ile ilgili (bence) olağanüstü fikirlerle döndüm.
Makro perspektiften baktığımızda Afrika ülkeleri hem finansal piyasalarının olgunluk derecesi hem gayrı safi ulusal hasılaları hem de ekonomilerinde ana girdiyi oluşturan üretim bileşenleri açısından ülkemizden epeyce farklı. Bizde penetrasyonu orta seviyede yüksek, mutlaka yeterli regüle edilen ve Avrupa Birliği pazarı ile azami derecede organik bağları olan finansal yapılar olmakla birlikte Afrika bu saydıklarımızın onda birine bile geniş manada sahip olmaktan çok uzak. Olgunluk dereceleri birbirinden farklı ülkelerin bir ortaya gelmesiyle ortalama epey inse de içerisinde olgun tarifine yaklaşan piyasalar da yok değil. Afrika ülkelerindeki potansiyel ile birinci yakın temasım Tanzanya ile olmuştu. Sonrasında kısa vakitte Kongo ve Nijerya’daki finansal faaliyetlerin ortaya çıkma kıssaları de gündemime girmişti ki aslında keşfedilmeyi bekleyen birçok özellik mevcut.
Afrika’nın çoklukla kıyılarına yerleşmiş finans merkezlerini bir kenara bırakırsak hem altyapı eksikliği hem de hayli düşük ömür standartları ile şekillenen hayat şartlarında yerleşik bir finansal erişim ağına sahip olmak epey sıkıntı. Lakin iktisatta hiçbir şeyin yeri boş kalmaz, yani her talep er geç arzını yaratır. Afrika’da ise bu açığı GSM operatörleri doldurmakta. Bilhassa Afrikalı gençlere ulaşmanın yolu bu operatörlerden geçmekte ki hem sundukları hizmetlerde gömülü olan finansal eser yelpazesinde yer alabilmenin bedeli hem de oluşturdukları pazar yerine girmek alternatifsiz olduklarından yüksek operasyon maliyetlerini de gerektirmekte.
Peki bir iştirak bankası yahut İslami kurallara uygun bir sigorta eser yelpazesi oluşturmak isteyen teşebbüs ne yapmalı? İşte burada beni de iştirak piyasasındaki potansiyele inandıran ‘mecburen inovatif’ olmak kavramı karşıma çıkıyor. 2016 yılından beri inovasyon piyasasında gördüğüm mecburen inovatif olmak finansal piyasalardaki gerçek ve sürdürülebilir muvaffakiyetin sırrı benim gözümde. Ki bence bu alandaki eksikliği nedeniyle Almanya piyasası FinTech alanında 2016 yılından beri yakalamak istediği sıçramayı bir türlü başaramadı, fakat üçte biri bütçesiyle İsrail piyasayı sallamaya devam ediyor. Nedeni ise inovatif davranmaya mecbur olmaları ve sürü psikolojisinin getirdiği monotonluğu finanse edememeleri. Bilhassa konvansiyonel taraftaki hareket alanına sahip olmayan ve bütün karar süreçleri ‘Sharia Board’ çerçevesinde şekillenen finansal kurumlar için Schumpeter’in yazdığı yaratıcı yıkımın başucu kitabında altı çizilen ‘sinekten yağ çıkartma kapasitesi’ gerçek manada karar süreçlerine yedirilmesi gereken bir özellik haline gelmeli.
Sadece etik taraf mı? Giderek azalan kar marjları ile sigortacılığın temel maddelerinin çarçabuk işletilemediği piyasamızda bu kapasite İslami kurallara uygun finansal kurumlar kadar konvansiyonel tarafa da gerekli değil mi? Karşılık aslında çok açık.