Çin, bir gün insanlığın “yaşam alanını” Samanyolu boyunca genişletebilecek yaşanabilir gezegenler için yıldızları aramaya yönelik birinci planlarını açıkladı. Çin devlet haber servisi CGTN tarafından bildirilene nazaran yetkililer, Yakındaki Yaşanabilir Ötegezegen Araştırması (CHES) ismi verilen projede, Dünya ile Güneş ortasındaki kütle çekimsel olarak kararlı bir Lagrange noktasına yaklaşık 1,5 milyon kilometre uzaklığa bir uzay teleskopu fırlatmayı öneriyor. Lagrange noktaları, Güneş’in etrafında Dünya ile tam olarak tıpkı süratte dolaşıyor, yani bu noktalardan birinde bulunan bir gemi, gezegenimizden süresiz olarak tıpkı uzaklıkta kalacak.
CHES teleskobu, birebir vakitte NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’na da konut sahipliği yapan L2 Lagrange noktasında, Dünya’nın 33 ışıkyılı (10 parsek) içindeki yaklaşık 100 güneş gibisi yıldız ortasında yaşanabilir dünyalar aramak için beş yıl geçirecek. Gökbilimciler, bu datalar ile yıldızlarının etrafında bizimkine misal yörüngelerde hareket eden Dünya boyutundaki ötegezegenleri tespit etmeyi umuyor. Bu potansiyel “2. Dünyaların” su ve muhtemelen hayat barındırabileceğine dair bir ipucu aranacak.
Çin Bilimler Akademisi astronomu ve baş araştırmacı Ji Jianghui, China Küresel Television Network’ün web sitesi CGTN’ye CHES vazifesi hakkında yaptığı konuşmada “yakındaki yaşanabilir dünyaların keşfi, insanlık için büyük bir atılım olacak ve birebir vakitte insanların bu Dünya ikizlerini ziyaret etmelerine ve gelecekte hayat alanımızı genişletmelerine yardımcı olacak” dedi. Bilim insanları, aramalarında yaklaşık 50 Dünya gibisi yahut üstün Dünya ötegezegeni bulmayı umduklarını söylüyor.
NASA’nın ötegezegen kataloğuna nazaran, bilinen 5.030 ötegezegenin 3.854’ü geçiş tekniği olarak bilinen ve birinci sefer 1999 yılında HD 209458b gezegenini keşfetmek için kullanılan bir teknikle keşfedildi. Geçiş metodu, bir teleskobun bakış açısını galaktik merkeze gerçek çevirerek ve gezegenler mesken sahibi yıldızının önünden geçerken yıldız ışığının besbelli titremesini izlenmesi ile bulguları sağlar. NASA’nın Kepler uzay teleskopu, Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Ötegezegenleri Tanımlayan Uydusu (Cheops) tarafından ötegezegenleri tespit etmek ve incelemek için kullanıldı.
Lakin, geçiş metodunun uygulanması ve doğrulanması yavaş olabiliyor ve bilim insanları bir algılamayı doğrulamadan evvel yörüngedeki bir gezegenin yıldızının önünden birden fazla geçiş yapması gerekebiliyor. Ayrıyeten bu yol sırf bir ötegezegenin yarıçapını (kütlesini yahut yörüngesinin halini değil) algılayabiliyor ve karartma sinyallerinin başka yıldız faaliyetlerinden kaynaklanmadığını doğrulamak için yer tabanlı teleskoplardan yardımcı incelemeler gerekiyor.
Çin’in teleskobu, ötegezegenleri astrometri ile arayacak
Çin’in önerdiği teleskop ise astrometri ismi verilen farklı bir formül kullanarak ötegezegenleri daha süratli ve daha detaylı bir halde tespit edebilecek. Bu formülü kullanan bilim insanları, yörüngedeki gezegenlerden gelen yerçekimi çekicilerinin neden olduğu yıldızların bilinmeyen yalpalamalarını arayacaklar. Bir yıldız, ardındaki altı ila sekiz referans yıldızla karşılaştırıldığında çok sallantılıysa, CHES teleskopu onu daha fazla araştırma için işaretleyecek. Daha sonra, bir yıldızın muhakkak bir biçimde sallanma formunu inceleyen araştırmacılar, yörüngesindeki ötegezegenlerin kütlesini tanımlayabileceklerini ve etrafındaki üç boyutlu yollarının haritasını çıkarabileceklerini söylüyorlar.
Lakin bu sistemin çok hassas incelemeler gerektirmesinden ötürü pek çok ötegezegen avcısı ortasında tartışmalara sebep oluyor.
Çeşitli Çin araştırma kurumlarından gruplar tarafından teklifin uygulanabilirliğine ait şu ana kadar sırf ön araştırmalar yapıldı, bu nedenle projenin devam edeceği kesin değil. Fakat astrometrinin uzak dünyaları tespit etme yeteneğini test etmek için çok fazla beklememiz gerekmeyebilir. ESA’nın şimdiye kadar tam olarak yıldız pozisyonlarını gösteren GAIA uzay aracının da uzak ötegezegenleri bulmak için astrometri kullanması bekleniyor. Bu astrometrik okumalardan kimileri, ESA’nın bu yıl içinde gelmesi beklenen GAIA uzay aracından geri gönderilen dataların gelecek sürümünde olabilir.