G20 bakanları ve merkez bankası liderleri bu hafta Bali’de toplanırken, değerli ölçüde kararmış global bir ekonomik görünümle karşı karşıyalar.
G20 en son Nisan ayında toplandığında, IMF global büyüme varsayımını bu yıl ve gelecek yıl için yüzde 3,6’ya düşürmüştü ve potansiyel aşağı taraflı riskler göz önüne alındığında bunun daha da kötüleşebileceği konusunda uyardık. O vakitten beri, bu risklerin birçoğu gerçekleşti ve dünyanın karşı karşıya olduğu çoklu krizler ağırlaştı.
Ukrayna’daki savaşın insanlık trajedisi daha da berbatlaştı. Bu nedenle, bilhassa büyümeyi yavaşlatan ve yüz milyonlarca insanı etkileyen bir hayat maliyeti krizini şiddetlendiren emtia fiyatı şokları ve bilhassa de ailelerini beslemeyi kâfi geliri olmayan fakir beşerler yoluyla ekonomik tesiri olmakta. Durum şimdilerde yalnızca daha da berbata gidiyor.
Enflasyon beklenenden daha yüksek ve bu yükseklik artık besin ve güç fiyatlarının ötesine geçti. Bu, büyük merkez bankalarının daha fazla nakdî sıkılaştırma ilan etmesine neden oldu. Daha sert nakdî sıkılaştırmaysa gerekli olmakla birlikte büyüme üzerinde kıymetli yük olacak. Bilhassa Çin’de pandemi ile ilgili devam eden aksaklıklar ve global tedarik zincirlerinde yenilenen darboğazlar ekonomik aktiviteyi yavaşlatıyor.
Sonuç olarak, son göstergeler zayıf bir ikinci çeyreğe işaret ediyor. Bu ayın ilerleyen günlerinde Dünya Ekonomik Görünüm güncellememizde hem 2022 hem de 2023 için global büyümede daha fazla düşüş öngöreceğiz.
Gerçekten de, görünüm son derece bilinmeyen. Avrupa’ya doğal gaz arzındaki daha fazla bozulmanın birçok ekonomiyi nasıl sakinliğe sürükleyebileceğini ve global bir güç krizini tetikleyebileceğini düşünün. Bu, aslında güç olan bir durumu daha da kötüleştirebilecek faktörlerden yalnızca bir tanesi.
Zor bir 2022’yi muhtemelen daha da sıkıntı bir 2023 izleyecek; resesyon riski artacak.
Bu nedenle kararlı bir aksiyona ve G20’nin önderlik ettiği güçlü memleketler arası iş birliğine gereksinimimiz var. G20’ye sunduğumuz yeni rapor, ülkelerin bu eza denizinde gezinmek için kullanabilecekleri siyasetleri özetliyor. Üç önceliğin altını çizeyim.
İlk olarak, ülkeler yüksek enflasyonu düşürmek için ellerinden gelen her şeyi yapmalı.
Neden? Zira daima yüksek enflasyon, toparlanmayı batırabilir ve bilhassa savunmasız olanlar için ömür standartlarına daha fazla ziyan verebilir. Enflasyon zati birçok ülkede on yılın en yüksek düzeylerine ulaştı ve hem manşet hem de çekirdek enflasyon artmaya devam ediyor.
Bu, giderek daha senkronize hale gelen bir nakdî sıkılaştırma döngüsünü tetikledi: 75 merkez bankası- yahut izlediğimiz merkez bankalarının yaklaşık dörtte üçü – Temmuz 2021’den bu yana faiz oranlarını artırdı. Ve ortalama olarak, bunu 3,8 kere yaptılar. Siyaset faizlerinin daha erken kaldırıldığı gelişmekte olan ekonomiler için, ortalama toplam faiz artışı 3 puan oldu – gelişmiş ekonomiler için yapılan yüzde 1,7 puanın neredeyse iki katı.
Çoğu merkez bankasının para siyasetini kararlı bir biçimde sıkılaştırmaya devam etmesi gerekecek. Bu, bilhassa enflasyon beklentilerinin bozulmaya başladığı yerlerde acil. Harekete geçilmezse, bu ülkelere daha güçlü bir mali sıkılaştırma gerektirecek, büyümeye ve istihdama daha da fazla ziyan verecek yıkıcı bir ücret-fiyat sarmalıyla karşı karşıya kalabilirler.
Şimdi hareket etmek, daha sonra hareket etmekten daha az acı verecektir.
Aynı derecede kıymetli olan, bu siyaset hareketlerinin açık bir halde iletilmesi. Bu, aşağı taraflı riskler bol olduğu için siyaset güvenilirliğini korumakla ilgili. Örneğin, devam eden enflasyon sürprizleri, piyasanın fiyatlandırdığının ötesinde daha keskin bir mali sıkılaştırma gerektirecek ve potansiyel olarak risk varlıklarında ve ülke tahvil piyasalarında daha fazla oynaklığa ve satışa neden olacak. Bu da, gelişmekte olan ekonomilerden daha fazla sermaye çıkışına neden olabilir.
ABD dolarının paha kazanması, gelişmekte olan piyasalardan portföy çıkışlarıyla çakıştı: Haziran ayında üst üste dördüncü ay çıkış yaşadılar, bu da yedi yıl içinde en uzun süren çıkışlar. Bu, savunmasız ülkeler üzerinde ek baskı oluşturuyor.
Dış şokların tek başına esnek döviz kurları tarafından emilemeyecek kadar yıkıcı olduğu durumlarda, siyaset yapıcılar harekete geçmeye hazır olmalı. Örneğin: beklentileri sabitlemeye yardımcı olmak için bir kriz senaryosunda döviz müdahaleleri yahut sermaye akışı idaresi tedbirleri yoluyla. Buna ek olarak, borç düzeylerinin yüksek olduğu yerlerde döviz borçlanmasına olan bağımlılığı önleyici olarak azaltmalılar. Ülkelerin bu üzere durumlarda reaksiyon vermelerine yardımcı olmak için IMF’nin bu bahisteki kurumsal görüşünü yakın vakitte güncelledik.
Fon, üyelerimize öteki hallerde de hizmet vermek için adım atıyor. Bu, rezerv varlıklarının idaresi konusunda tavsiyelerde bulunmayı ve merkez bankası bağlantısını güçlendirmek için teknik yardım sağlamayı içerir.
Amaç, herkesi bu sıkılaştırma döngüsünün öbür tarafına inançlı bir biçimde götürmek olmalı.
İkincisi, maliye siyaseti, merkez bankasının enflasyonu düşürme uğraşlarına yardımcı olmalı ve engellememeli.
Yüksek borç düzeyleriyle karşı karşıya kalan ülkelerin de maliye siyasetlerini sıkılaştırmaları gerekecek. Bu, giderek daha kıymetli hale gelen borçlanma yükünü azaltmaya yardımcı olacak ve tıpkı vakitte enflasyonu evcilleştirmek için mali gayretleri tamamlayacak
Pandemiden toparlanmanın daha gelişmiş olduğu ülkelerde, fevkalâde mali takviyeden uzaklaşmak, talebin azaltılmasına ve böylelikle fiyat baskılarının azaltılmasına yardımcı olacak.
Ama bu kıssanın yalnızca bir kısmı. Zira birtakım beşerler daha az değil, daha fazla dayanağa gereksinim duyacak.
Bu, bilhassa yüksek güç yahut besin fiyatlarından kaynaklanan yenilenmiş şoklarla karşı karşıya kalan savunmasız hanehalklarını desteklemek için maksatlı ve süreksiz tedbirler gerektirir. Burada, direkt nakit transferlerinin, tipik olarak hayat maliyetini bir formda azaltamayan çarpık sübvansiyonlar yahut fiyat denetimleri yerine tesirli olduğu kanıtlanmıştır.
Orta vadede, yapısal ıslahatlar da büyümeyi desteklemek için çok değerli: insanların, bilhassa de bayanların işgücüne katılmasına yardımcı olan işgücü piyasası siyasetlerini düşünün.
Yeni tedbirler bütçeden bağımsız olmalı – yeni borçlara maruz kalmadan ve para siyasetine karşı çalışmaktan kaçınmak için öteki yerlerde yeni gelirler yahut harcama azaltımları yoluyla finanse edilmeli. Bu yeni rekor borçluluk devri ve yüksek faiz oranları tüm bunları iki kat daha değerli kılıyor.
Borcun azaltılması acil bir gereklilik – bilhassa de global finansal şartların sıkılaşmasına karşı daha savunmasız olan ve borçlanma maliyetlerinin arttığı döviz (FX) cinsinden yükümlülüklere sahip gelişmekte olan ve gelişmekte olan ekonomilerde.
Zaten, ülke döviz tahvil getirileri gelişmekte olan iktisatların yaklaşık üçte birinde yüzde 10’dan fazla bir orana ulaştı ki bu da global finansal krizden sonra en son görülen en yüksek düzeylere yakın. Asya’da olduğu üzere iç borçlanmaya daha fazla bağımlı olan gelişmekte olan ekonomiler daha yalıtılmış durumda. Fakat enflasyon baskılarının genişlemesi ve buna eşlik eden iç para siyasetini daha süratli sıkılaştırma gereksinimi hesaplamayı değiştirebilir.
Durum, gelişmekte olan piyasa ülkelerinin yüzde 30’u ve düşük gelirli ülkelerin yüzde 60’ı da dahil olmak üzere borç düşüncesi içindeki yahut yakınındaki ekonomiler için giderek daha vahim.
Yine, Fon üyeleri için burada – özel tahliller, tavsiyeler ve kriz vakitlerinde ülkeleri desteklemek için daha çevik bir borç verme çerçevesi sunmakta. Buna acil durum finansmanı, artan erişim limitleri, yeni likidite ve kredi limitleri ve geçen yılki 650 milyar dolarlık tarihi SDR tahsisi dahil.
Bu uğraşların ötesinde, G20’nin borç idaresi için Ortak Çerçevesini düzgünleştirmek ve uygulamak için ilgili herkesin kararlı aksiyonuna hemen gereksinim var. Hem hükümran hem de özel olan büyük borç verenlerin adım atması ve rollerini oynaması gerekiyor. Vakit bizim tarafımızda değil. Çad, Etiyopya ve Zambiya’nın alacaklı komitelerinin bu ayki toplantılarında mümkün olduğunca fazla ilerleme kaydetmesi kritik kıymet taşıyor.
Üçüncüsü, G20’nin önderlik ettiği global işbirliği için yeni bir itici güce olan muhtaçlığımız.
Potansiyel krizlerden kaçınmak, büyümeyi ve üretkenliği artırmak için ivedilikle daha koordineli milletlerarası hareketlere muhtaçlık var. Değerli olan, vergilendirme ve ticaretten pandemiye hazırlık ve iklim değişikliğine kadar çeşitli alanlarda son vakitlerde kaydedilen ilerlemeyi temel almak. G20’nin pandemi tedbire ve hazırlık için 1,1 milyar dolarlık yeni fonu, Dünya Ticaret Örgütü’ndeki son muvaffakiyetler üzere nelerin mümkün olduğunu gösteriyor.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı bana nazaran, hepsinden daha acil olanı, dünyanın en fakir ülkelerinde 71 milyon insanı daha çok yoksulluğa iten hayat maliyeti krizini hafifletmek için harekete geçmek. Besin ve güç arzı konusundaki kaygılar arttıkça, toplumsal istikrarsızlık riskleri de artmakta.
Daha fazla açlık, yetersiz beslenme ve göçü önlemek için, dünyanın daha güçlü ülkeleri, bilhassa Dünya Besin Programı aracılığıyla, yeni ikili ve çok taraflı finansman da dahil olmak üzere, muhtaçlığı olanlara acil dayanak sağlamalı.
Acil bir adım olarak, ülkeler besin ihracatına son vakitlerde getirilen kısıtlamaları bilakis çevirmeli. Neden? Zira bu çeşit kısıtlamalar yurt içi fiyatların istikrara kavuşturulmasında hem ziyanlı hem de etkisiz. Tedarik zincirlerini güçlendirmek ve savunmasız ülkelerin besin üretimini iklim değişikliğiyle başa çıkmak için uyarlamalarına yardımcı olmak için daha fazla tedbir alınması gerekmekte.
Burada da IMF yardımcı oluyor. Yeni birçok taraflı besin güvenliği teşebbüsü de dahil olmak üzere memleketler arası ortaklarımızla yakın bir halde çalışıyoruz. Yeni Dayanıklılık ve Sürdürülebilirlik Vakfımız, iklim değişikliği ve gelecekteki salgın hastalıklar üzere uzun vadeli zorlukları ele almayı amaçlayan savunmasız ülkeler için 45 milyar dolarlık imtiyazlı finansman sağlayacak. Ve daha fazlasını yapmaya hazırız.
Şu anda birçok Afrika ülkesindeki bilhassa güç şartları göz önünde bulundurmak değerli. Bu hafta kıtadan Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Liderleri ile yaptığım toplantıda, birçoğu bu büsbütün dışsal şokun tesirlerinin ekonomilerini nasıl eşiğe ittiğini vurguladı. Yüksek besin fiyatlarının tesiri, besinlerin daha yüksek bir gelir hissesini oluşturması nedeniyle şiddetli bir halde hissedilmekte. Enflasyon, mali, borç ve ödemeler istikrarı baskılarının hepsi ağırlaşıyor. Birden fazla artık global finansal piyasalardan büsbütün dışlanmış durumda ve öteki bölgelerin tersine, büyük iç pazarlara sahip değiller. Bu çerçevede, milletlerarası toplumu halklarını desteklemek için yürekli tedbirler almaya çağırıyorlar. Bu, kulak vermemiz gereken bir davet.
G20 mevcut kasvetler denizinde gezinmek için bir ortaya geldiğinde, hepimiz her zamankinden daha fazla muhtaçlık duyulan ruhu yakalayan Bali lisanı bir sözden ilham alabiliriz: menyama braya, “herkes bir erkek yahut kız kardeştir.”
Çeviri: IMF / Kristalina Georgieva