KARAR Gazetesi ne yazan Gelecek Partisi İktisat Siyasetleri Lideri Kerim Rota 2018 de verilen ekonomik Escort Etlik vaadin yıldönümünde dört yılda borcumuzun ve fiyatların dörde katlanmasına maruz kaldık vurgusunu yapıyor Bu haber makaleden alıntıdır
19 Haziran Pazar günü Cumhurbaşkanı nın 24 ünde bu kardeşinize yetkiyi verin ondan Etlik Escort sonra faizle şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz demesinin dördüncü yıldönümünü olacak 24 Haziran 2018 seçimlerinin en ses getiren vaadi olan bu kelam sanırım Tansu Çiller in 1991 seçimlerindeki Her meskene Etlik Escort Bayan iki anahtar kelamıyla birlikte hafızalardan hiçbir vakit silinmeyecek Her iki vaadin sahibi de biliyorsunuz ekonomist olduklarını vazifeleri boyunca sıkça tekrarladılar Bu nedenle son 25 yılda ekonomistlerin prestijinin azaldığına ve ortalama yararlarının başka meslek kümelerinden daha süratli düştüğüne neredeyse eminim lakin bu türlü bir data yayınlanmadığı için ispatlayamam
DÖRT YILDA KUR ŞOKU
Faiz ve şunla bunla dan kastedilen dövizle uğraşılırken gördüğümüz ise dört yılda dört kur şoku oldu Birinci kur şokuyla 2018 Ağustos ayında karşılaşsak da Merkez Bankası TCMB faiz artışı ve mali sıkılaşmayla istikrara kavuşabildik İkincisiyle pandemi sonrası 128 milyar dolar skandalının derinleşmesinin akabinde Kasım 2020 de karşılaştık Bu defa hem faiz hem de prestij artırmak gerektiğinden faizi artırırken damat bakanın da feda edilmesi gerekti Üçüncü ve en ağır kur şokunu Aralık 2021 de doların Türk lirasına karşı 18 e yükselmesiyle yaşadık Son kur şokunu da içinde yaşadığımız günlerde yaşamaktayız Ne yazık ki bu defa krizin birkaç ay ötelenmesi için masaya konulan formüller bile artık ışıldamıyor
Aslında bugün yaşadığımız kur şoku Aralık ayındaki üçüncü şokun devamı sayılır Birinci iki kur şoku akabinde kusurlar kısmen kabullenilmiş ve deva aranmıştı Halbuki Eylül 2021 den bu yana başta FED olmak üzere büyük Merkez Bankaları faiz artışının ve bilanço küçülmesinin bağlantısını yapmaya başlamıştı Buna karşın Türkiye yalnızca üç ayda dünyada kendi parasına en fazla negatif faiz uygulayan ülke pozisyonuna geldi Aralık 2021 de ortaya çıkan kriz AK Parti nin alışılmadık siyasetlerine devletin kefil edilmesiyle yalnızca ötelenmişti Bugün ise halının altı doldu taştı
DÖRT YILDA DÖRDE KATLANAN DERTLER
Dört yılda ortaya çıkan dört kur şokunun sonucunda birçok yükümlülüğümüz ve fiyatlar da dörde katlandı
TÜİK fiyatların bu devirde 2 7 kat arttığını söylediği için işi olanlar lakin bu civarda artırım aldılar Meğer birebir periyotta dolar 3 7 akaryakıt fiyatları 4 6 kredi borcumuz 5 4 konut fiyatları ise 4 4 katına çıktı
Sonuçta geliri yetmediği için daha çok borç alan devletin kendisinden daha süratli aldığı borcu da üstlenen bir araba yahut konuta ulaşma hayali bile kalmayan milyonlar bu vaadin altında ezildikçe ezildi
2018 öncesi kıt kanaat geçinenler açlık sonunun altına itilirken bugün artık karı koca mesleğini yapmaya yeni başlamış bir tabip çift bile yoksulluk hududunun altında hayata başlamak zorunda
FAİZ İLE DÖRT DÖRTLÜK BALAYI DÖNEMİ
Faizlerle nasıl uğraşıldığı da ortada Muhtemelen iktidarın siyasetleriyle en çok maksat aldığı faizciler açısından bu dört yıl adeta dört dörtlük balayı periyodu oldu Enflasyon 2 7 kat artarken toplam borç stoku ve ödenmemiş faizlerin toplamı 4 1 katına çıktı 2017 yılında 57 milyar TL olan kamunun faiz ödemeleri bu yıl 240 milyar TL olarak bütçelendi Gerçekleşmenin bu meblağın üstünde olacağı da şimdiden belirli Buna bugüne dek yalnızca altı ayda 160 milyar TL yi geçtiği hesaplanan kur muhafazalı mevduata Hazine ve TCMB nin ödeyeceği meblağlar da dahil değil
DÖRT ÜLKE DÖRT SONUÇ
Şu soruyu sorduğunuzu duyar üzereyim Her şey bu kadar mı makus Cumhurbaşkanımız 2018 yılında bu vaatleri verirken dünyada pandemi ve Rusya Ukrayna savaşı üzere büyük krizlerin olacağını nasıl bilebilirdi
Bu soru sıkça çürük olmayan medyada da lisana getiriliyor Pandemiye karşın iktisadın aslında uygun yönetildiği ve başka ülkelerin bizden çok daha berbat durumda olduğu yazılıp çiziliyor
Gerçekten de yalnızca Türkiye deki datalar üzerinden konuşmak haksızlık değil mi O vakit gelin kısa bir memleketler arası karşılaştırma da yapalım Bunu da yazının favori sayısı dört ülke için yapalım
Karşılaştırmayı yaparken derecelendirme kuruluşu Fitch in bu vaadin verildiği Haziran 2018 de bize benzeri halde notladığı kimi ülkelere bakacağız Bunlar Türkiye ile birlikte Brezilya Hindistan ve Güney Afrika
Görüldüğü üzere Türkiye nin notu üç defa düşürülürken Güney Afrika nın iki defa düşürülmüş Hindistan ve Brezilya nın notu ise dört yıldır değişmemiş
Tabii birtakım iktidar temsilcilerinin tabiriyle Fitch fiçliğini yapmış olabilir Bu nedenle analizimizi dış mihraklar tarafından fonlanan derecelendirme kuruluşlarının dışında da yapalım
2018 başından bu yana Türkiye ülke risk priminde derin bir negatif ayrışmaya uğramış Dört yıl evvel bu dört ülke de neredeyse tıpkı risk sınıfında görülürken bugün Türkiye bu ülkelere nazaran dış borcuna artık 5 6 daha fazla faiz ödemek zorunda CDS keşke kimilerinin zannettiği üzere yalnızca bir finansal piyasa enstrümanı olsaydı Meğer CDS tıpkı vakitte dış dünyaya ödediğimiz faizleri belirlediği için iç kaynaklarımızla dış kreditörlere transfer edilen fiyatı gösteriyor
Peki sizce bu ülkelerde yaşayanlar Haziran 2018 den bu yana ne kadar birikimli enflasyona maruz kalmış olabilir
Bizde dört yıllık birikimli oluşan 167 enflasyona karşı öbür ülkelerde oluşan en yüksek enflasyon 29 ile Brezilya da
Dört yılda dolar Türk lirasına karşı 275 kıymet kazanırken Real e karşı 32 Güney Afrika randına karşıysa 18 paha kazanmış
KRİZLERİN YARI ÖMRÜ
Karşılaştırma yaptığımız ülkeler pek de uygun yönetilen ülkeler olarak tanımlanamaz Hiçbiri yıllardır istikrar ve barış içinde yaşayan bir İskandinav ülkesi de değil
Yukardaki görüntüye bakınca dört yılın sonunda keşke üstte ismi geçen ülkeler kadar bile kötü yönetilmiş olsaydık dememek elde değil Bu ülkelerin siyasetçilerinin misal yanları çok olsa da bu datalar kurumsallaşmış iktisat kurumlarının ve sağlam Merkez Bankalarının ne büyük fark yaratabildiklerini ortaya koyuyor
2018 de verilen ekonomik vaadin yıldönümünde dört yılda borcumuzun ve fiyatların dörde katlanmasına maruz kaldık Tekrarlayan krizlerin yahut şokların yarı ömürleri genelde kısalır Karşılaşacağımız bir sonraki krizin dört dörtlük kusursuz bir fırtınaya dönüşmesi artık yüksek mümkünlük Bu nedenle önümüzdeki periyotta 1990 ların baş döndüren enflasyon devalüasyon çukuruna tekrar düşmemek için son talihimiz gelecek yıl yapılacak olan ya daima ya hiç seçimleri
Köşeye sıkıştık CDS Fed sermaye denetimleri Atilla Yeşilada
Mayıs bütçesinde rekor fazla süreksiz vergi ve ÖTV sayesinde
TÜSİAD Yoksullaşarak büyüyoruz Erdoğan Kapımızı çalamazsın