“Yaşlılıktan ölmek” teriminin katiyetle baş karıştırıcı olduğunu ve bir kişinin mevt nedeninin gerçekte ne olduğu konusunda merak uyandırdığını söyleyebiliriz. Kraliçe Elizabeth II’nin ölümü ile tekrar gündeme gelen “yaşlılıktan ölmek” teriminin tam olarak ne manaya geldiğini tanımlamak, kolay üzere görünse de son derece güç.
Yaşlılıktan ölmek, vefat sebebi olarak hayli meçhul bir tanımlama. Teknik olarak, yaşlılıktan ölmek diye bir şey yoktur. Fakat çoklukla bir kişinin vefatı gerçekleştiğinde sebepleri genelleştirmek için kullanılan bir tabirdir ve bir dizi nedene ve faktöre bağlı olmalıdır.
Birleşik Krallık’ta “yaşlılıktan ölmek” terimi ve mevt nedenini bu formda açıklamak uzun bir geçmişe sahip. 19. yüzyılda bu tarif, birdenbire ölen yahut “ölü bulunan” insanları tanımlamak için kullanılıyordu.
“Yaşlılıktan ölmek” hangi koşullara bağlı?
Günümüzde, bu terimi bir Birleşik Krallık mevt evrakına ne vakit koyabileceğinizi belirleyen katı kurallar ve sonlu şartlar var. Örneğin hekimin, hastanın sıhhatinde bir bozulma gözlemlemiş olması, uzun bir müddet şahısla şahsen ilgilenmesi, mevte neden olan diğer bir hastalığın farkında olmaması ve mevtin isimli tabibe bildirilmesi için hiçbir neden olmaması gerekiyor.
Çoğu vakit, vefat nedenini daha yeterli tanımlayan sertifikaya koyabileceğiniz öteki nedenler de bulunur. Örneğin, İngiltere ve Galler’de 2021’de önde gelen vefat nedenleri COVID-19, bunama ve Alzheimer hastalığıydı. ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri (CDC) de, 65 yaş ve üstü Amerikalılarda önde gelen mevt nedenlerinin kalp hastalığı, kanser ve COVID-19 olduğunu söylüyor.
Bir kişi yaşlandıkça, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve hücrelerin kendilerini eskisi kadar kolay yenileyememesi üzere kimi yaygın sıkıntılar onları daha fazla etkileyebilir. Bu nedenle, daha genç ve sağlıklı bir insanın nispi olarak çarçabuk atlatabileceği kimi hastalıklar, yaşlı bir beşerde mevte neden olabilir. Örneğin, yaşlı bir kişi “bitkinlik hissediyorsa” ve daha sonra denetim için hastaneye giderse, o ortamdan zatürree yakalayabilir ve sonunda vefatına neden olabilir. Lakin günün sonunda vefat nedeni yaşlılık değildir; hastalıktır. Ve üstteki kurallara uymadığı için, bu kişinin “yaşlılıktan öldüğü” söylenemez.
Yine de, yaşa bağlı sebepler nedeniyle vefatlar, her geçen gün daha yaygın hale gelmektedir. 1800’den beri, global ömür beklentisi arttı ve tıbbın ilerlemesi nedeniyle, dünyanın kimi bölgelerinde yaşayanların atalarımızın iki katından daha uzun yaşaması kelam konusu. Fakat CDC’nin bildirdiğine nazaran, hayat beklentisi 2020-2021’de, 1996’dan bu yana en düşük düzeylere düşmeye başladı. Bu düşüş büyük ölçüde COVID-19 salgını ile bağlı gözüküyor.